در مسائل فقهى نيز اجتهاد مى‌كرد[1] و با اين كه اجتهادش مصون از خطا نبوده،[2] امام رضا (ع) برخى از شيعيان را در مسائل دينى، به او ارجاع مى‌داد[3] و به تعبير نجاشى، در علم و «فتوا»، به او اشاره مى‌فرمود.[4]

6. فضل‌بن شاذان‌

ابومحمّد فضل‌بن شاذان (شادان) نيشابورى، از فقيهان و متكلّمان سده سوم هجرى، و از اصحاب جوادالائمه و امام هادى (عليهما السلام) بوده است.[5] در تأييد او همين بس كه امام حسن عسكرى (ع) دوبار بر او رحمت فرستاد و خبر داد كه مردم خراسان، به موقعيت فضل، غبطه مى‌خورند.[6]

فضل بن شاذان، با علماى اهل‌سنت نيز به بحث مى‌نشست‌[7] و در مجموع، گرچه مقام فقهى او جاى ترديد ندارد، در اجتهاد خود، اشتباهاتى هم داشته‌

[1]. كلينى در الكافى، دو باب براى كلام يونس منعقد كرده، و فتاواى طولانى او را ذكر مى‌كند:« باب تفسير ما يحلّ من النكاح و ما يحرم والفرق بين النكاح والسفاح والزنا و هو من كلام يونس»( ج 5، ص 570) و« باب العلة فى ان السهام لا تكون اكثر من ستة و هو من كلام يونس»( ج 7، ص 83). افزون بر اين نيز گاهى نظر او را بيان مى‌كند( ج 7، ص 115 و 121). فتواى او به وجوب حلق براى مرد در اولين سفر حج يا عمره مفرده، معروف است( الدروس الشرعية، ج 1، ص 452). براى چند نمونه ديگر از فتاواى او، ر. ك: تهذيب الأحكام، ج 9، ص 364، ذيل ح 1299، الإستبصار، ج 4، ص 188، باب ميراث المجوس.

[2]. المقالات و الرسالات كنگره شيخ مفيد، ج 23، ص 43. سيد مرتضى، او و فضل بن شاذان را به سبب پذيرش قياس، به تندى سرزنش مى‌كند( رسائل الشريف المرتضى، رسالة فى إبطال العمل بأخبار الآحاد، ج 3، ص 311). شيخ‌صدوق( كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 213، ذيل ح 707) و علّامه مجلسى( مرآة العقول، ج 20، ص 431- 430) هم پس از نقل برخى از كلمات او، به آنها اشكال مى‌كنند.

[3]. از جمله، در پاسخ به وكيل خويش در قم( إختيار معرفة الرجال، ص 483، ش 910).

[4].« وكان يشير إليه فى العلم و الفتيا»( رجال النجاشى، ص 446، ش 1208).

[5]. رجال النجاشى، ص 306، ش 840؛ رجال الطوسى، ص 390، ش 574.

[6]. إختيار معرفة الرجال، ص 538، ش 1023 و ص 542، ش 1027؛ الاصول الأصلية، ص 5.

[7]. كنز الفوائد، ج 1، ص 284.