از تعبير «عندى»، چنين برمى‌آيد كه او با اجتهاد خود بدين نتيجه رسيده است.[1]

4. هشام‌بن حَكَم‌

وى از اصحاب امام صادق و از خواصّ موسى‌بن جعفر (عليهما السلام) شمرده مى‌شد و چون متكلّمى زبردست بود، در اصول دين و غيرآن، با مخالفان بحث مى‌كرد. به استناد كتاب الألفاظ، او را نويسنده اوّلين كتاب در مسائل علم اصول فقه، دانسته‌اند.[2] گرچه شهرت هشام در مباحث اعتقادى و به‌ويژه امامت است، از شيخ‌مفيد نقل شده كه او اهل‌فتوا و از اعلام و رؤساى شيعه بوده كه حلال و حرام را از آنان فرامى‌گرفتند.[3]

5. يونس‌بن عبدالرّحمان‌

يونس‌بن عبدالرّحمان (م 208 ق)، يكى از فقيهان و متكلّمان عصر حضور و از اصحاب امام كاظم، امام رضا و جوادالائمّه (عليهم السلام) بوده است. رجاليان شيعه، وى را به‌

برترىِ علمى‌[4] و وثاقت، ستوده‌اند، چندين اثر وى را نام برده‌اند و مدح او را از زبان برخى امامان نيز نقل كرده‌اند.[5] يونس نه فقط در مباحث كلامى از عقل خويش بهره مى‌برد و گاه، به خطايى بزرگ چون پذيرش جسم براى خداوند دچار مى‌شد؛[6] بلكه‌

[1]. المقالات والرسالات، كنگره شيخ مفيد، ج 23، ص 35.

[2]. الكافى، ج 1، ص 169، ح 3، إختيار معرفة الرجال، ص 271- 277؛ شرح المواقف، ج 8، ص 383؛ تأسيس الشيعة، ص 310.

[3]. معجم رجال الحديث، ج 19، ص 273.

[4]. فضل‌بن شاذان درباره وى گفته است:« بعد از سلمان فارسى، در ميان مردم كسى فقيه‌تر و داناتر از يونس‌بن عبدالرحمان نبود»( إختيار معرفة الرجال، ص 484، ش 914).

[5]. ر. ك: رجال النجاشى، ص 446، ش 1208؛ إختيار معرفة الرجال، ص 484، ش 915 و ص 489، ش 931؛ رجال الطوسى، ص 346، ش 5167؛ و ص 368، ش 5478؛ الفهرست، طوسى، ص 266، ش 813؛ معجم رجال الحديث، ج 20، ص 201؛ الكنى و الألقاب، ج 1، ص 38؛ معجم الرجال، ج 20، ص 203؛ تأسيس الشيعة، شهيد صدر، ص 311.

[6]. نمونه ديگر، اعتقاد وى به اين كه هنوز بهشت خلق نشده است( إختيار معرفة الرجال، ص 480 به بعد).