فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍ‌.[1] وقتى اف گفتن- كه كمترين بى‌احترامى است- به پدر و مادر جايز نباشد، زدن آنان سزاوارتر به عدم جواز است.[2] به اين مفهوم موافق، فحواى خطاب و لحن خطاب‌يعنى معنا و مفهوم خطاب-،[3] قياس جَلى و قياس به طريق اولى‌[4] نيز گفته شده است. بحثى كه در اين‌جا هست، اين است كه تعدّى حكم از منطوق به محلّ ديگر، آيا از لفظ استفاده مى‌شود و يا نوعى قياس است؟ چنانچه از لفظ استفاده شود، به اتّفاق مجتهدان و اخباريان حجّيت دارد.

شيخ‌حرّ عاملى معتقد است كه قياس اولويت، اگر از خود لفظ استفاده شود، حجّيت دارد و داخل در مفهوم كلام خداوند و پيامبر (ص) و ائمّه (عليهم السلام) مى‌شود- چنان كه حرمت ضرب (زدن) پدر و مادر در آيه‌ فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍ‌ داخل در مدلول آيه و از لفظ استفاده مى‌شود-، و اگر از خود لفظ استفاده نشود، دليل آن ظنّى و فاقد اعتبار خواهد بود.

سيّدنعمة الله جزايرى هم مانند شيخ‌حرّ عاملى، تعدّى از محلّ نطق (مورد منطوق) را جايز نمى‌داند؛ ولى تعدّى در اين آيه شريف را مى‌پذيرد و مى‌گويد: عرب از اين كلام، تمام انواع اذيّت و آزار را استفاده مى‌كند و ضرب (زدن)، داخل مفهوم و معناى عرفى اين كلام است، چنان كه محقّق‌[5] از اين كلام، همين را فهميده است و اين قياس نيست.[6]

بيشتر مجتهدان مى‌گويند اين اولويت از لفظ استفاده مى‌شود؛ ولى مشهور اخباريان و بعضى از مجتهدان بر اين عقيده اند كه اين، نوعى قياس است و از لفظ استفاده نمى‌شود. آنان كه گفته‌اند از لفظ استفاده مى‌شود، دو دسته شده‌اند:

دسته اوّل مانند فاضل مقداد و ابن‌ابى‌جمهور گفته‌اند: در حكم منصوص، قاعده‌اى است كه روايات بر حجّيت آن دلالت دارد مانند فرموده امام صادق (ع):

«إنّما

[1]. سوره اسراء، آيه 23.

[2]. نهاية الوصول إلى علم الاصول، ج 2، ص 515.

[3]. ملاذ الأخيار، علّامه مجلسى، ج 1، ص 18؛ هداية الأبرار، ص 294.

[4]. نهاية الوصول إلى علم الاصول، ص 515.

[5]. معارج الاصول، ص 154.

[6]. الأنوار النعمانية، ج 1، ص 236.