محدّثان زمان ائمه با اخباريان معاصر، معتقدند كه مسلك و شيوه محدّثان گذشته، شيوه اخباريان زمان ما نبوده است.[1] برخى مانند محقّق كاظمى، نه فقط افرادى مانند شيخ‌طوسى را اخبارى نمى‌دانند، كه حتى اخبارى بودنِ محدّثانى چون كلينى و صدوق را نيز به شدّت ردكرده‌اند.[2] شهيد مطهرى نيز در اين‌باره مى‌گويد:

اخباريگرى، سه چهار قرن از عمرش بيشتر نمى‌گذرد و اين نغمه را اوّلين‌بار، محمّدامين استرآبادى بلندكرد.[3]

3. تفاوت ميان اخباريان كهن و متأخّر

محمّد تقى اصفهانى (م 1248 ق) در تعليقه‌اش بر معالم الاصول، مى‌پذيرد كه در زمان گذشته نيز اخبارى وجود داشته است؛ ولى آن را توجيه مى‌كند و مى‌گويد:

شيوه اخباريون گذشته، مانند اخباريون زمان ما نبوده است؛ بلكه اختلاف آنان با اصولى‌ها مانند ابن‌ابى‌عقيل عمّانى و ابن‌جنيد اسكافى و شيخ‌مفيد و سيدمرتضى و شيخ‌طوسى و غيراينها، تنها در اين بود كه اصولى‌ها به فروعات جديد فقهى مى‌پرداختند، و از دقّت نظر و توان استنباط قواعد كلى و تفريع فروع بر اصول برخوردار بودند. ولى عدّه‌اى [ديگر] از علماى آن زمان، راوى اخبار و صاحب كتب روايى بودند و از مضمون روايات و مواردى كه در نصوص آمده بود، فراتر نمى‌رفتند و بلكه در غالب موارد، بر طبق مضمون روايات و متون اخبار، فتوا مى‌دادند و به فروعات غيرمنصوص نمى‌پرداختند. و بسيارى از آنان، اهل نظر نبودند و در مسائل علمى تعمّق نداشتند؛ كه به «اخباريون» معروف‌اند.[4]

برخى نيز بر اين باورند كه تا پيش از ظهور محمدامين استرآبادى و پيروانش، اخباريان و اصوليان همواره مكمّل يكديگر بوده‌اند.[5] در اين صورت، نمى‌توان‌

[1]. هداية المسترشدين، ج 3، ص 687؛ المعالم الجديدة للاصول، ص 80؛ ادوار اجتهاد، محمّدابراهيم جنّاتى، ص 335.

[2]. كشف القناع، ص 207- 208.

[3]. اسلام و مقتضيات زمان، ج 1، ص 143.

[4]. هداية المسترشدين، ج 3، ص 687- 688.

[5]. تاريخ سياسى شيعه، روح الله حسينيان، ص 200- 204.