كرده‌اند كه ائمّه (عليهم السلام) آنان را از فن كلام- كه مبنى بر ادلّه عقليه است- و از قواعد اصوليه‌اى كه از آنان شنيده شده است و از مسائل فقهيه اجتهاديه نهى كرده‌اند و تصريح كرده‌اند كه احاديث ما را به فرزندان خودتان تعليم دهيد پيش از آن كه اذهان آنان به كتب مخالفان، الفت پيدا كند، و آنچه در دست عامّه از علوم سه‌گانه و حق است، از ما به ايشان رسيده و آنچه باطل است، از اذهان خودِ آنان صادر شده است. اوّل كسانى هم كه از طريق اصحاب ائمّه غفلت كرده و در فنّ اصول فقه، بر افكار عقليه- كه بين عامّه متداول بوده-، اعتماد كرده‌اند، حسن‌بن على‌بن ابى‌عقيلِ متكلّم و محمّدبن احمدبن جنيد بوده‌اند كه به قياس عمل مى‌كرده‌اند و چون شيخ‌مفيد به تصانيف اين دو حسن‌ظن داشت، با آنان موافقت كرد و وى هم به خاطر نفوذى كه بين شاگردانش (از جمله سيّدمرتضى و شيخ‌طوسى) داشت، طريق اين دو، بين متأخّران شايع شد و اين روشْ رونق گرفت تا نوبت به علّامه‌حلى (م 726 ق) رسيد. وى بيشتر قواعد اصوليه عامّه را در تصانيف خود آورد و در ادامه، شهيد اوّل و دوم و محقّق كركى نيز از او پيروى كردند.[1]

به همين مضمون، كلامى از شيخ‌حسين كركى‌[2] و فيض‌كاشانى‌[3] موجود است.

فيض‌كاشانى مى‌گويد:

چون بعد از غيبت صغرا، شيعه با عامّه، اختلاط پيدا كردند و در مدارس و مساجد و غيراينها كتب آنان آموزش داده مى‌شد، كودكان شيعه، با كتب آنان انس گرفتند و كتبى كه در اصول فقه نوشته بودند، مطالعه مى‌كردند؛ بعضى را پسنديدند و بعضى را مستهجن و نادرست دانستند. لذا بر اين شدند كه كتبى در اصول فقه‌

بنويسند و حرف‌هاى آنان را نقص و ابرام كنند و در آنچه عامه سخن گفته‌اند، سخن بگويند و چون تصانيف اصحاب در اصول فقه زياد شد، اصول دو طايفه، مشتبه شد و باعث التباس بر طايفه‌اى از آنان گرديد، و كم‌كم، طريق قدماى‌

[1]. الفوائد المدنية، ص 29- 30.

[2]. هداية الأبرار، ص 219- 220.

[3]. الحقّ المبين، ص 12.