فصل دوم: پيدايش مكتب اخبارى‌

يكى از مسائل مهم در شناخت مسلك اخباريان، اين است كه آيا اخباريگرى در سده يازدهم، پديده و مسلكى جديد بود يا پيشينه‌اى تاريخى داشت و در اين سده، بازآفرينى شد؟ به ادّعاى خود اخباريان، اين مسلك اختراع ايشان نيست و سابقه‌اى كهن در روزگار اصحاب ائمّه (عليهم السلام) دارد. اصوليان در مخالفت با اين نظر، مكتب اخبارى را پديده‌اى جديد، ساخته متأخّران مى‌دانند؛ هرچند آنان هم پذيرفته‌اند كه اخباريان، مبانى فكرى مشتركى نيز با پيشينيان دارند. گروهى ديگر، مى‌پذيرند كه در سده‌هاى نخست نيز گروهى اخبارى بوده‌اند؛ ولى بين آنان و اخباريان متأخّر، فرق مى‌گذارند. پس به صورت كلى، در اين باره از سه ديدگاه ياد مى‌شود:

1. اخباريگرى، مكتبى ديرين‌

اخباريان با تمسّك به ويژگى‌هايى كه در ميان اهل حديث سده‌هاى نخست بوده، و پرشمار بودن اهل حديث در آن دوران، ادّعا كرده‌اند كه مسلكشان شيوه مقبول و معتبر در ميان فقيهان عصر حضور تا اوايل دوره غيبت كبرا بوده است. پس سابقه اين مسلك، نه تنها به قرن چهارم و غيبت صغرا، كه به روزگار اصحاب ائمّه (عليهم السلام) مى‌رسد. ملا محمّدامين استرآبادى (م 1036 ق) كار خويش را احياى روشى كهن خوانده است:

...] استادم [ميرزامحمّد استرآبادى ... اشاره كردند كه: «احياى طريقه اخباريان كن و شبهاتى كه معارضه با اين طريق دارد، رفع آن شبهات بكن ...».] از