از اخباريان متأخّر، شيخ‌حرّ عاملى (م 1104 ق) نيز مخالف تنقيص بوده و از او نقل شده است:

هر كسى در اخبار، تتبّع، و در تاريخ و آثار، تفحّص كند، يقين پيدا مى‌كند كه قرآن در بالاترين درجه تواتر است. هزار نفر از صحابه، حافظ قرآن بودند و آن را نقل مى‌كردند، و در زمان پيامبر خدا (ص) جمع‌آورى و تأليف شده است.[1]

در مقابلِ نظر مشهور و معروف شيعه، گروهى از شيعه و عامّه، قائل به وقوع نقصان در قرآن شده‌اند[2] كه مى‌توان اين افراد را برشمرد: على‌بن ابراهيم قمى (زنده در 307 ق)[3]- كه حتّى به گفته بعضى از اخباريان، او در اين‌باره، غلوّ و تندروى كرده است-،[4] فرات‌بن ابراهيم كوفى (م‌حدود 300 ق) صاحب تفسير،[5] محمّدبن ابراهيم‌بن جعفر نعمانى (م‌حدود 360 ق) صاحب كتاب الغيبة،[6]

محمّدبن مسعود عيّاشى، صاحب تفسير،[7] احمدبن ابى‌طالب طبرسى، صاحب الإحتجاج،[8] و محمّدبن على‌بن شهرآشوب، صاحب مناقب.[9]

[1]. الفصول المهمّة، ص 244؛ الأنوار النعمانية، ج 2، ص 357.

[2]. الميزان، ج 12، ص 108.

[3]. براى نمونه، ر. ك: تفسير القمّى، ج 1، ص 58، 110، 142، 212، 159، و ج 2، ص 95، 117، 197- 198، 301 و 377.

[4]. تفسير الصافى، ج 1، ص 34؛ مرآة الأنوار، ص 49. وى در لابه‌لاى تفسيرش، مطالب حاكى از تحريف را به‌گونه‌اى نقل كرده كه معلوم مى‌شود او نيز خود، قائل به تحريف قرآن بوده است.

[5]. ر. ك: تفسير فرات الكوفى، ص 46- 48 و 78. به گفته آيةالله بروجردى، نزديك يك چهارمِ روايات تحريف، در تفسير فرات‌بن ابراهيم نقل شده است( نهاية الاصول، ص 483).

[6]. الذريعة، ج 4، ص 318، ش 1342. او در اين تفسير، عامّه را متّهم مى‌كند كه بخش‌هايى از متن اصلى قرآن را تغيير داده و تحريف كرده‌اند( بحارالأنوار، ج 89، ص 60، ح 46؛ تفسير الصافى، ج 1، ص 25. نيز ر. ك: كتاب ماه دين، ش 45- 46، ص 44).

[7]. او رواياتى را نقل مى‌كند كه با قرآن موجود، مطابقت ندارد( تفسير العيّاشى، ج 1، ص 9- 10، ح 1، 3 و 7 و ص 24، ح 28 و ص 168، ح 30. نيز ر. ك: مرآة الأنوار، ص 49، چاپ‌شده در جلد اوّل البرهان فى تفسير القرآن).

[8]. الإحتجاج، ج 1، ص 222- 228؛ قوانين الاصول، ج 1، ص 385.

[9]. مدخل التفسير، ص 191.