واجب نشده‌اند.[1] شيخ‌حسين كركى نيز همين ديدگاه را قبول دارد و مى‌گويد:

عقل به تنهايى و بدون تابيدن نور نقل، نمى‌تواند حكم شرعى را اثبات كند ... و حال عقل با نقل، همانند حال چراغ با روغن آن است كه چراغ، روشنايىِ خود را از روغن گرفته، و وقتى روغن آن كم شود، نورش نيز كم مى‌شود و وقتى روغن تمام شود، خاموش مى‌شود.[2]

دلايل عدم ملازمه‌

كسانى كه ملازمه ميان حكم عقل و شرع را نمى‌پذيرند، سه دسته دليل اقامه كرده‌اند.

1. بر حسب ظاهر برخى از آيات و روايات،[3] حكمت فرستاندن پيامبران، اتمام حجّت بر بندگان بوده است‌[4] تا هركس هلاك مى‌شود و يا هدايت مى‌يابد، از روى حجّت بوده باشد.[5] پس وجوب و تحريم، تنها از طريق پيامبران خدا اثبات مى‌شود و از اين روست كه خداوند براى بيان مصالح و مفاسد مردم، همواره حجّتى در زمين دارد و در هيچ زمانى، زمين خالى از امام معصوم نيست. پس اگر قبل از بعثت، عقل مى‌توانست حجّت خداوند را بر مردم تمام كند، خداوند رسولان را نمى‌فرستاد. همچنين، خداوند اعلام فرموده است كه قبل از فرستادن رسول، عذاب و مجازاتى در كار نيست؛[6] و وقتى عذاب نبود، وجوب و حرمت شرعى هم نيست؛ و وقتى وجوب شرعى نبود، وجوب عقلى هم نداريم.[7]

[1]. الفوائد المدنية، ص 161؛ كتاب ماه دين، ش 45- 46، ص 88.

[2]. هداية الأبرار، ص 252 و 194.

[3]. براى نمونه: الكافى، ج 1، ص 178( باب أنّ الأرض لا تخلو من حجّةٍ)؛ علل الشرائع، ج 1، ص 120، باب 99، ح 1؛ التوحيد، ص 45، باب 2، ح 4؛ كمال الدين، ص 508، ح 37.

[4]. رُسُلًا مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ‌( سوره نساء، آيه 165). نيز ر. ك: سوره طه، آيه 134.

[5]. لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ يَحْيى‌ مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ( سوره انفال، آيه 42).

[6]. مانند اين آيه: وَ ما كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا( سوره اسراء، آيه 15).

[7]. ر. ك: البحر المحيط، ج 1، ص 192؛ الإحكام فى اصول الأحكام، ج 1، ص 131؛ تهذيب شرح الأسنوى على منهاج الوصول، ج 1، ص 96؛ الاصول الأصلية، ص 119؛ الوافية، 172؛ مجمع البيان، ج 4، ص 433؛ نور الثقلين، ج 2، ص 160، ح 121- 122؛ قوانين الاصول، ج 2، ص 6.