البته در ميان قائلان به حسن و قبح عقلى، برخى اصل تحسين و تقبيح را از بديهيات عقليه مى‌شمارند[1] و بعضى ديگر، آن را مورد اتفاق همه عقلا- اعم از كفّار و مؤمنان و مسلمانان؛ به استثناى اشاعره- مى‌دانند.[2]

ديدگاه اخباريان درباره حسن و قبح‌

در اين باب، اخباريان نيز با ديگر عالمان شيعه هم‌رأى‌اند و حسن و قبح عقلى را قبول دارند.[3] براى نمونه، استرآبادى صاحب رجال (م 1028 ق) مى‌گويد:

تشكّركردن از خداوند قبل از آن كه شرع بيايد، به حكم عقل واجب است.[4]

شيخ‌حسين كركى (م 1076 ق) نيز معتقد است كه اگر كسى حسن و قبح عقلى را نفى كند، هرگز نخواهد توانست به هيچ‌يك از گزاره‌هاى دينى جزم پيدا كند؛ زيرا چنين كسى، جارى‌شدن معجزه از سوى دروغگويان را روا مى‌داند، و خُلف‌وعده از ناحيه پروردگار را نيز مجاز قرار مى‌دهد، و چنين مبنايى، مفاسد

بسيارى دارد؛ از جمله اين كه ديگر اطمينانى بر صدق گفتار انبيا پيدانمى‌شود.[5] سيّدنعمة الله جزايرى نيز مى‌گويد:

از جاهايى كه عقل به تنهايى دلالت مى‌كند وجوب ردّ وديعه و قبح ظلم و حسن و صدق و انصاف است.[6]

[1]. الملازمة بين حكمَى العقل والشرع عند الشيخ الأنصارى، ص 72.

[2]. الحقّ المبين فى تصويب المجتهدين و تخطئة الأخباريّين، ص 8.

[3]. براى آگاهى از ديدگاه فاضل تونى در اين باره، ر. ك: الوافية فى اصول الفقه، ص 171.

[4]. آيات الأحكام، ص 8.

[5]. هداية الأبرار، ص 250- 252.

[6]. منبع الحياة، ص 44.