توجه به اين نكته، راه‌گشاست كه در آن زمان، بازار بگومگو ميان اخباريان و اصوليان داغ بود و به دليل اصرار و تأكيد فراوان اخباريان بر نهى از دخانيات، استفاده از آن به نمادى براى مخالفت با اين اخباريان تبديل شده بود. از اين‌رو، علامه مجلسى كه خود زعامت حوزه اصفهان و رياست عام در امور مذهبى داشت، با استفاده از موقعيت خويش مى‌كوشيد تا عملًا با افراط در اخباريگرى بستيزد؛ هرچند خود او نيز اخبارگرا بود و مرام فكرى‌اش فاصله دورى با اخباريگرى نداشت.

3. در بحث مفاهيم، برخلاف اخباريان كه هيچ‌مفهومى را حجّت نمى‌دانند،[1] مجلسى همچون اصوليان، آنها را حجّت مى‌داند.[2]

4. برخلاف اخباريان كه مى‌گويند: اگر علم به حرمت و يا وجوب چيزى نداشته باشيم، نمى‌توانيم فتوادهيم و بايد توقّف كنيم،[3] به اعتقاد مجلسى، چه در اصول و چه در فروع، اگر نتوانيم علم پيدا كنيم، ظنّ شرعى كافى است.[4]

5. علماى اخبارى، اجماع را از مخترعات عامّه مى‌دانند؛[5] ولى مجلسى همانند اصوليان، آن را حجّت مى‌داند؛ هرچند مى‌گويد: «وقوع آن نادر، بلكه محال است».[6]

6. درباره اجتهاد نيز برخلاف اخباريان- كه معتقدند اجتهاد حرام است و اگر مفتى بدون علم فتوا دهد، هرگاه موافق با واقع باشد، اجرى ندارد و اگر مخالف‌

باشد، گنهكار است‌[7]-، مجلسى عقيده دارد كه مفتى در صورت خطا، معذورى است، و اگر به واقع برسد، دو اجر دارد: يكى اجر و پاداش اجتهاد و تلاشش، و

[1]. براى نمونه، ر. ك: الفوائد الطوسية، ص 279- 291 و 457؛ الحدائق الناضرة، ج 23، ص 614.

[2]. بحارالأنوار، ج 77، ص 361 و ج 86، ص 7؛ ملاذ الأخيار، ج 1، ص 16 و 18- 20.

[3]. براى نمونه، ر. ك: الفوائد المدنية، ص 47؛ الفوائد الطوسية، ص 324- 325؛ الدرر النجفية، ج 3، ص 294.

[4]. مرآة العقول، ج 1، ص 100 و 200.

[5]. براى نمونه، ر. ك: الفوائد المدنية، ص 90؛ الفوائد الطوسية، ص 433- 437؛ الحدائق الناضرة، ج 1، ص 35.

[6]. بحارالأنوار، ج 85، ص 41 و ج 86، ص 222- 223.

[7]. براى نمونه، ر. ك: الفوائد المدنية، ص 40 و 47؛ الفوائد الطوسية، ص 455، الاصول الأصلية، ص 109.