21- مجمع بن جاريه هم قران را جمع كردند[1].

شايد «مجمع بن حارثه» درست باشد كه قبلا ذكرش رفت.

22- از عبد اللّه بن عمرو نقل شده است كه مى‌گويد: «قرآن را جمع كردم و هر شب يك‌بار قرآن را ختم مى‌كردم. اين خبر به پيامبر اكرم- ص- رسيد لذا فرمود: ماهى يك‌بار قرآن را ختم كن ...»[2].

«عينى» مى‌گويد: «خلفاى اربعه از كسانى بودند كه قرآن را در زمان پيامبر اكرم- ص- جمع‌آورى كردند. اين مطلب را ابو عمرو و عثمان بن سعيد دانى ذكر كرده‌اند[3]» بنابراين بايد به اسامى مذكور در صفحات قبل، اسامى زير را اضافه كرد:

23- ابو بكر بن ابى قحافه و 24- عمر بن خطاب.

«عثمان بن عفان» مى‌گويد: «قرآن را در زمان رسول اكرم- ص- جمع كردم»[4] «سيوطى» درباره عثمان مى‌گويد: «او يكى از جمع‌آورندگان قرآن است، بلكه ابن عباد مى‌گويد: از خلفا كسى جز عثمان و مأمون قرآن را جمع نكرد[5] شايد مراد «ابن عباد» از جمع در اينجا از حفظ داشتن قرآن است.

البته باز اشكال باقى است چون كه گذشته از ديگران، على- عليه السلام- نيز قرآن را از حفظ بود.

[1] عمدة القارى، ج 20، ص 27. الاتقان، ج 1، ص 72 به نقل از دانى كه ابو موسى را به عنوان جمع‌آور قرآن نام مى‌برد.

[2] الاتقان، ج 1، ص 72 به نقل از: نسائى به سند صحيح. مناهل العرفان، ج 1، ص 237 به نقل از:

نسائى با سند صحيح. فتح البارى، ج 9 ص 47. تفسير القرآن العظيم ابن كثير ج 4( ذيل صفحه)، ص 29 به نقل از: نسائى. ابن ماجة. المصنف عبد الرزاق، ج 3، ص 355 عمدة القارى، ج 20، ص 27 به نقل از:

ابى عمرو. كنز العمال، ج 2، ص 208 و 209 به نقل از: ابن عساكر و مسند ابى يعلى. مباحث فى علوم القرآن، ص 120. البيان خوئى، ص 269. بحوث فى تاريخ القرآن و علومه، ص 130 و تفسير الميزان، ج 12 ص 121.

[3] عمدة القارى، ج 20 ص 27.

[4] تاريخ الخلفاء، ص 162.

[5] همان مدرك، ص 148.