كسى كه به برادر [دينى‌] خود گمان بد برد، نسبت به پروردگار خود بدى كرده است؛ زيرا خداوند عز و جل مى‌فرمايد: از بسيارى از گمان‌ها بپرهيزيد.

2. در حكمت ياد شده، توضيحى در باره زيان‌هاى بدگمانى به نيكان، ارائه نگرديده كه اشاره به اين نكته است كه زيان‌هاى اين خصلت براى زندگى فردى و اجتماعى انسان، بديهى است.

3. يكى از زيان‌هاى بدگمانى، اين است كه شخص بدگمان، در زندگى خود، تنها خواهد ماند و براى خود، دوست و همنشينى، باقى نخواهد گذاشت؛ زيرا وقتى كسى نسبت به نيكان، سوء ظن داشته باشد، نسبت به افراد بد، به طريق اولى، بدگمان خواهد بود. از اين رو، در حديثى از امام على عليه السلام آمده است:

مَن غَلَبَ عَلَيهِ سُوءُ الظَّنِّ لَم يَترُك بَينَهُ وَ بَينَ خَليلٍ صُلحَاً.[1]

هر كه بدگمانى بر او چيره شود، جاى آشتى با هيچ دوستى، براى او باقى نمى‌ماند.

از اين رو، بدگمان، از همه كس گريزان است. در حديثى ديگر از ايشان آمده است:

أسوَأُ النَّاسِ حالًا مَن لَم يَثِقْ بَأحَدٍ لِسُوءِ ظَنِّهِ، وَ لَم يَثِقْ بهِ أحَدٌ لِسُوءِ فِعلِهِ.[2]

آن كسى حال و روزش از همه بدتر است كه به سبب بدگمانى‌اش، به كسى اعتماد ندارد و به سبب بدكردارى‌اش، هيچ كس به او اعتماد نمى‌كند.

[1]. غرر الحكم: ح 8950.

[2]. كنز الفوائد: ج 2 ص 182.