تحقيق و بررسى آرا و نظريات امام عليه السلام در آثار روايى و تفسيرى شيعه و سنّى، روشن كردن جايگاه و منزلت والاى او در فهم و تفسير قرآن، بررسى جنبه‌هاى مختلف دانش آن حضرت به معارف و مفاهيم قرآنى و همچنين، بررسى ديدگاه‌ها و نظريات آن حضرت در زمينه علوم قرآنى، از مطالب مورد بحث در اين پايان‌نامه است.

روش نگارنده در اين تحقيق، اين است كه پس از مطالعه دقيق روايات تفسيرى امام على عليه السلام، در چند تفسير روايى و نهج البلاغه، روايات منطبق با اهداف و فرضيات تحقيق را استخراج، طبقه‌بندى و موضوع‌بندى كرده است. سپس هر دسته از روايات را در بخش مربوط به خود جاى داده و به همين روش، رساله خود را در پنج فصل تدوين كرده است:

در فصل اوّل، نگاهى دارد به ابعاد دانش و فهم گسترده امام على عليه السلام، در زمينه تفسير و دانش‌هاى قرآنى و برترى آن حضرت در اين زمينه. نخست معناى تفسير، تاريخ تفسير، ويژگى‌هاى تفسير در عصر صحابه، منابع صحابيان در تفسير قرآن، مفسّران صحابه، جايگاه اهل بيت عليهم السلام در فهم و تبيين قرآن را توضيح مى‌دهد. سپس مرورى دارد بر زندگانى امام على عليه السلام، خصوصيت و ويژگى تفسيرى امام عليه السلام، آگاهى على عليه السلام از قرآن از نگاه وحى و نگاه رسول اللَّه صلى الله عليه و آله و از نگاهِ خود آن بزرگوار، و اين كه آن امامِ همام، برترين پناهگاه و بهترين مرجع سؤالات بودند.

در فصل دوم، با عنوان امام على بن ابى‌طالب عليه السلام و تفسير قرآن، جايگاه آن حضرت در اين زمينه، و روش تفسيرى و مصادر تفسيرى ايشان، قرابت و مصاحبت آن حضرت با رسول خدا صلى الله عليه و آله و تأثير اين امر بر دانش قرآنى امام على عليه السلام و ارتباط هميشگى ايشان با قرآن را مورد بررسى قرار داده است.

جايگاه امام على عليه السلام در علوم قرآنى و آرا و نظريات آن حضرت در زمينه دانش‌هاى مختلف قرآنى، مطالب فصل سوم پايان‌نامه است.

در فصل چهارم، اوصاف و ويژگى‌هاى قرآن در كلام آن حضرت، در روايات و نهج البلاغه را مطرح مى‌كند.

و سر انجام، در فصل پنجم، روايات تفسيرى امام على عليه السلام، ذيل سوره‌هاى حمد، بقره و آل عمران را به صورت گزارش مى‌آورد.