احكام احياى زمين‌هاى مَوات‌

«زمين موات» به زمين‌هايى گفته مى‌شود كه به دلايلى چون نبودن آب، باتلاق بودن زمين و ريگزار يا سنگلاخ بودن آن، قابل كشت و زرع يا ساختمان سازى نبوده و يا به دليل كوچ كردن اهالى آن به طور كلّى متروكه شده باشند. زمين‌هاى موات بر دو قسم هستند:

اوّل: «موات اصلى» و آن زمينى است كه از آغاز تا كنون هيچ گونه عمران و آبادانى در آن انجام نشده باشد.

دوم: «موات عَرَضِى»، وآن زمينى است كه در گذشته آباد بوده، ولى به هر دليل ويران و متروك شده است.

«مسأله 3101» زمين‌هاى موات اصلى جزء «انفال» هستند و اختيار آن در زمان حضور امام معصوم عليه السلام به دست اوست و آن حضرت هرگونه صلاح بداند در آنها تصرّف مى‌كند و اجازه احيا مى‌دهد يا به افراد تمليك كرده و يا اجاره مى‌دهد و در زمان غيبت امام عليه السلام، مسلمانان مى‌توانند آنها را احيا كنند، ولى بنابر احتياط واجب بايد از حاكم شرع اجازه بگيرند و هر كس هر قسمتى را احيا كند، نسبت به آن سزاوارتر است و ديگران حقّ مزاحمت او را ندارند.

«مسأله 3102» زمين‌هاى موات عَرَضى از جهت شناخت مالك بر دو قسمند:

اوّل: زمين‌هايى كه داراى صاحب بوده، ولى بر اثر رها كردن و اعراض، ساختمان‌هاى آن با گذشت زمان خراب شده و عمران آنها از بين رفته باشد و در حال حاضر بدون صاحب شمرده شوند؛ حكم اين زمين‌ها مانند زمين‌هاى موات اصلى است.

دوم: زمين‌هايى كه متروك شده‌اند، ولى نه آنچنان كه از آنها اعراض شده و بدون‌