عقلانيت، تكليف و رستاخيز

از ديدگاه برخى از مفسران، اعطاى عقل به انسان، نمود آفرينش احسن اوست؛ در اين نگاه، خداوند در هيچ‌يك از مراحل خلقت پيشين انسان از تعبير «تبارك‌الله» جز در مرحله پايانى آفرينش وى يعنى اعطاى عقل استفاده نكرده است و اين نشان مى‌دهد كه كاربرد چنين تعبيرى تنها به پاس اعطاى اين فضيلت بوده است.[1] جمله (ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ) نيز اشاره به راز تمايز انسان از ديگر گونه‌هاى حيوانى به خاطر برخوردارى از تكامل عقلانى در اوست؛ داشتن تكليف و اختصاص يافتن رستاخيز پس از مرگ به انسان براى حسابرسى اعمال نيز از ديگر موارد اين تمايز است.[2]

كرامت و فضيلت انسان‌

كرامت و فضيلت اعطا شده به انسان از سوى خداوند، او را در هستى ممتاز، و شايسته برخوردارى از عنوان «آفريده احسن» نموده است.

چنان‌كه در آيات قرآن آمده است، كرامت، ويژگى ذاتى خداوند بوده و هماره ربوبيت كريمانه از آن «الله» بيان شده است،[3] با اين‌حال خداوند به انسان نيز كرامت بخشيده و با آن او را بر ديگر آفريدگان برترى داده است.[4] قرآن در آيه (وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ

[1]. من هدى القرآن، ج 8، ص 161.

[2]. التفسير الحديث، ج 5، ص 309- 310.

[3]. ر. ك:(\i وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ‌\E)( علق: 3- 5)؛\i( فَتَعالَى اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيمِ‌\E)( مؤمنون: 116)؛(\i يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ‌\E)( انفطار: 6).

[4]. ر. ك: مفاتيح الغيب، ج 21، ص 373- 375؛ تفسير من وحى القرآن، ج 14، ص 179؛ في ظلال القرآن، ج 4، ص 2241؛ التفسير المنير فى العقيدة والشريعة والمنهج، ج 15، ص 126.