در نگرش دينى، نيايش، عنصر مكمّلِ تكاپوى مادّى انسان است، به‌گونه‌اى كه مؤمن با اميد به خدا و درخواست از معدن رحمت الهى، با تمام توان، كوشش مى‌كند و بدانچه به دست مى‌آورد، خشنود است؛ زيرا در تلاش خود، كوتاهى نكرده است و به مقدّرات الهى نيز باور دارد. به ديگر سخن، كسى كه به نيايش باور دارد، و كسى كه اعتقادى به نيايش ندارد، در تلاش دنيوى خويش يكسان‌اند با اين تفاوت كه نيايشگر، افزون بر تلاش دنيوى، به رحمت پروردگار خود هم اميد دارد و سرانجامِ كارها را بر اساس مصلحت الهى مى‌داند. بنا بر اين، راهى براى افسردگى و اضطراب، باقى نمى‌مانَد. امّا آن‌كه از نيايش، روى بر مى‌تابد، آنچه را برايش پديد مى‌آيد، نمى‌پذيرد و افسرده و مضطرب خواهد شد.

الكسيس كارْل،- فيزيولوژيست برجسته و برنده جايزه نوبل، نيايش را از نيازهاى ژرف آدمى در كنار نيازهاى ضرور، مانند خوردن و آشاميدن، مى‌داند و آن را سبب پايدارى ملّت‌ها و تمدّن‌ها بر مى‌شمارد. او مى‌نويسد:

هيچ ملّتى در تاريخ و هيچ تمدّنى در گذشته، به زوال قطعى فرو نرفت، مگر آن‌كه پيش از آن، سنّت نيايش در ميان آن قوم، ضعيف شده بود.[239]

نيايشگر، با دعاى خود، فراهم آوردن اسباب و عللى را درخواست مى‌كند كه از حيطه قدرت انسان، بيرون است؛ زيرا او مى‌داند كه تمام اسباب‌ها در حيطه قدرت الهى است.

اهمّيت دعا در آيات قرآن و احاديث معصومان (ع)، بسيار پُررنگ است، به گونه‌اى كه قرآن، ارزش آدمى را به دعاى او مى‌داند و مى‌فرمايد:

قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ؛[240] بگو: اگر دعاى شما نباشد، پروردگارم، هيچ اعتنايى به شما نمى‌كند).

اين آيه، به خوبى نشان مى‌دهد كه دعا، معيارِ ارزشمندى انسان در بارگاه الهى است و اگر انسان، قدر و ارزش خود را بشناسد، مى‌تواند با خدا، سخن گويد و خدا نيز پاسخ او را مى‌دهد:

[239]. به نقل از: نيايش، على شريعتى، ص 143.

[240] سوره فرقان، آيه 77.