د- احاديث ياد شده، علاوه بر جابر بن سَمُره از طريق عبد اللَّه بن عمر، عبد اللَّه بن مسعود، عبد اللَّه بن عمرو بن عاص، انَس بن مالك و عبد اللَّه بن ابى اوفى نيز نقل شده‌اند؛ ليكن منابعى كه اين گزارش‌ها را روايت كرده‌اند، مصادر شيعى اند.[266]

ه- نكته قابل تأمّل، اين است كه: سخنى سرنوشت ساز با آن اهمّيت كه آينده رهبرى در جامعه اسلامى را رقم مى‌زند، چرا آن گونه كه بايد، مورد توجّه صحابيان قرار نگرفته و كمتر به نقل آن پرداخته‌اند، تا آن جا كه حديث «اثنا عَشَرَ خليفة (دوازده خليفه)» به حديث جابر بن سَمُره معروف گرديده است؟

بى ترديد، سياسى بودن مضمون حديث در عدم نقل آن توسّط اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله، مؤثّر بوده است. از اين رو، عدم شهرت نقل آن از طرق مختلف، بر بى‌توجّهى صحابيان به اين موضوع مهم، دلالت ندارد.

2. زمان و مكان صدور احاديث‌

مُسلم، در صحيح خود، سخن پيامبر صلى الله عليه و آله در باره خلفاى پس از خود را مربوط به روز جمعه‌اى مى‌داند كه شخصى به نام اسلَمى سنگسار شد[267] و چون اين واقعه در مدينه اتّفاق افتاده است،[268] مى‌توان گفت كه مكان سخن پيامبر صلى الله عليه و آله، مسجد مدينه بوده است؛ امّا احمد بن حنبل، در مسند خويش، زمان صدور اين حديث را عرفه و مكان آن را سرزمين عرفات‌[269] ذكر كرده است و در گزارشى ديگر، مكان صدور آن را مِنا مى‌داند.[270]

[266]. ر. ك: ص 115- 117 ح 83- 89.

[267]. ر. ك: ص 113 ح 79.

[268]. اسد الغابة: ج 5 ص 6.

[269]. مسند ابن حنبل: ج 7 ص 429 ح 20991.

[270]. مسند ابن حنبل: ج 7 ص 429 ح 20991.