«عبدالعزیز بن اردشیر استرآبادی»

قرن 8 و 9ه-.ق.

شاعر، ادیب و مورخ ایرانی، که در «استرآباد» دیده به جهان گشود و در «بغداد» بالید. از شرح زندگانی و مراحل تحصیلی وی آگاهی قابل توجهی در دست نیست.

می توان حدس زد که وی تحصیلاتش را در زادگاهش «استرآباد» آغاز کرد. شاید در «بغداد» آن را تکمیل نمود و در نظم و نثر فارسی و عربی مهارت یافت. تا جایی که در شمار دبیران زبردست روزگار خود درآمد.

او پس از دست یافتن به شهرت، به درگاه «سلطان احمد جلایر» راه یافت و در صدر مجلس ادبا قرار گرفت.

گفته می شود، «قاضی برهان الدین احمد»، حکمران «سیواس» و «قیصریه»، آوازه ی عزیز استرآبادی را شنید و خواستار آمدن وی به درگاه خود شد. اما با مخالفت «سلطان احمد جلایر» روبه رو شد؛ زیرا وی حاضر نبود ندیمی چون عزیز استرآبادی را از دست بدهد.

«قاضی برهان الدین» کسانی را فرستاد و وعده هایی به عزیز استرآبادی داد تا بتواند او را مخفیانه به سوی خود جلب نماید.

عاقبت باوجود مراقب هایی از سوی «سلطان احمد جلایر»، «قاضی برهان الدین» توانست عزیز استرآبادی را فراری داده و به دربار خود ببرد.

اما عزیز استرآبادی در کتابش «بزم و رزم»، داستان را چنین نقل می کند: که پس از گشودن «بغداد» به دست «امیرتیمور» (795ه-.ق.)، با «سلطان احمد جلایر» از «بغداد» گریخت و پس از چندی به «مشهد» پناه برد. در آنجا به اسارت سپاهیان «تیمور» درآمد و او را نزد «میران شاه»، پسر «تیمور»، در «حله» بردند و «میران شاه» او را بنواخت.

آنگاه که رهسپار دیاربکر بودند، در حوالی «ماردین» از دست سپاهیان «تیمور» گریخت و از راه «آمد» به «سیواس»، نزد «قاضی برهان الدین» شتافت.

به هر حال عزیز استرآبادی در «سیواس» به منصب قضاوت و تدریس گماشته شد. او تا سال 800 ه-.ق. که «قاضی برهان الدین» کشته شد، در «سیواس» زندگی کرد. پس از آن به «مصر» رفت و تا پایان عمر در آنجا ماند.

آثار:

1. بزم و رزم (تاریخ برهان الدین قاضی سیواسی)

این اثر تاریخی، به نثر آمیخته به نظم تالیف شده است. وی نخست می خواست آن را به عربی بنویسد. اما برای استفاده مردم «آسیای صغیر» و ایرانیان، زبان فارسی را انتخاب کرد.

نثر عزیز در این اثر منشیانه و کمی دشوار است. اما به دلیل گزارش هایی که از روی دادهای دوران خود به دست می دهد، حایز اهمیت است. او کتاب را در تاریخ زندگانی و سلطنت «قاضی برهان الدین» نگاشته است.

نسخه های خطی:

1 نسخه ی خطی در «کتابخانه ی ایاصوفیای ترکیه» به شماره 3465 موجود است.