اقسام بيع واحكام آن‌

داد و ستد بين خريدار و فروشنده از نظر رأس المال به يكى از چهار صورت زير امكان‌پذير است:

1) فروش به قيمت خريد، كه آن را «توليه» مى‌نامند.

2) فروش به بيش از قيمت خريد، كه آن را «مرابحه» مى‌نامند.

3) فروش به كمتر از قيمت خريد، كه آن را «مواضعه» مى‌نامند.

4) فروش به قيمت توافق شده، بدون اينكه از قيمت خريد گفتگو شود، كه بهترين قسم خريد و فروش است، و آن را «مساومه» مى‌نامند.

(مسأله 1122) در سه مورد اوّل كه سخن از قيمت خريد به ميان آورده مى‌شود، بايد قيمت خريد به طور روشن گفته شود، پس اگر بگويد: من اين جنس را به قيمت خريد يا با 10 در صد منفعت يا 10 در صد ضرر مى‌فروشم، بنابر احتياطواجب كفايت نمى‌كند، بلكه حتما بايد قيمت خريد (رأس المال) به صورت شفّاف بيان گردد.

(مسأله 1123) در سه مورد نخستين كه معامله بر اساس رأس المال است، اگر قيمت خريد را بر خلاف واقع بگويد، معامله صحيح است ولى مشترى حق فسخ دارد، همانند خيار تخلّف وصف.

(مسأله 1124) اگر در سه مورد ياد شده، قيمت تمام شده را به عنوان قيمت خريد بيان كند، مثلًا قيمت خريد را با ملاحظه پول دلّالى، انبار، هزينه حمل و نقل و امثال آنها محاسبه كند و قيمت تمام شده را به عنوان قيمت خريد مطرح كند، اگرچه درواقع دروغ نگفته، ولى چون برخلاف ظاهر گفتارش هست، باز مشترى حق فسخ دارد.

(مسأله 1125) اگر فروشنده در مورد رأس المال حيله‌اى به كار ببندد، مثلًا با فروشنده قبلى توافق نمايد كه معامله را به قيمت بالا انجام دهند، بعدها به او تخفيف‌