و ظلمات تعلقات به غير حق تعالى شأنه و كدورت انيت و حجاب غليظه انانيت و رؤيت غيريت كه به اراده ازليه از انوار قدسيه الهيه و آيات تامه ربوبيه گرديده و آنها را خلّص و خالص براى خود فرموده، از مقاماتى است كه به وصف و بيان درست نيايد، و چون عنقاى مغرب غيب هويت دست آمال از ذروه جلال آن كوتاه است: «عنقا شكار كس نشود دام باز گير». [1]

فصل در بيان آنكه ايمان به وصف نيايد

بدان كه ايمان نيز از كمالات روحانيه‌اى است كه به حقيقت نوريه آن كمتر كسى آگاه گردد. حتى خود مؤمنين تا در عالم دنيا و ظلمت طبيعت هستند، از نورانيت ايمان خود و كراماتى كه در پيشگاه مقدس حق براى آنهاست مطلع نيستند.

انسان تا در اين عالم است، وضعيات اين عالم و عادات آن او را به طورى مأنوس به خود [مى‌كند] كه هر چه از كرامات و نعم آن عالم و يا خذلان و عذاب آنجا بشنود.

فورا به يك صورت ملكى مقايسه مى‌كند، مثلا كرامتهايى را كه حق تعالى براى مؤمنين وعده فرموده و نعمى را كه براى آنها تهيه فرموده و خبر دادند انبيا عليهم السلام، به كرامتهاى سلاطين و بزرگان به مردم مقايسه مى‌كند يا قدرى بهتر و بالاتر، و نعمتهاى آنها را چون نعمتهاى اين عالم يا قدرى لطيفتر و بهتر فرض مى‌كند، با اينكه اين مقايسه قياس باطلى است. نعمتهاى آن عالم و روح و ريحانش به تصور ما درست نيايد و به قلب ما نظير آنها خطور نكرده. ما نمى‌توانيم تصور كنيم كه يك شربت آب بهشت داراى تمام لذات متصوره است، از هر قبيل كه ممكن باشد، هر يك ممتاز از ديگر، كه كيفيت هر لذتى به لذات اينجا توان گفت شباهت ندارند.

در اين حديث شريف ذكر يكى از كرامتهاى مؤمنين را فرموده است كه پيش اصحاب معرفت و ارباب قلوب با هيچ چيز موازنه نشود و در هيچ ميزان در نيايد. و آن آن است كه مى‌فرمايد: و إنّ المؤمن ليلقى أخاه فيصافحه، فلا يزال اللّه ينظر إليهما. و در روايات كثيره ديگر به اين مضمون نيز اشاره شده:

ففي الكافى بإسناده عن أبي جعفر، عليه السّلام، قال: إنّ المؤمنين إذا التقيا

[1]

.- حافظ