یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 57

یعنی اسلام نه، تنها به اصول و مبانی خشک قناعت کرده و هرگونه حماسه و شعاری را در باب آزادی فاقد است و نه، تنها به حماسه و شعار قناعت کرده و اصول آزادی را پیروی نکرده است، بلکه هم شعارهای خیلی زنده و جاندار و جاوید آورده است و هم اصول پایدار و محکم.

شعار «لااله الّااللَّه» که ضمناً اساسی ترین اصول اسلام است:

اولین شعار اسلام که ضمناً متضمن اساسی ترین اصول نیز هست کلمه مبارکه «لااله الّااللَّه» است. این کلمه که اولین شعار اسلام است که رسول اکرم اظهار داشت، مشتمل است بر سلب و ایجاب، نفی و اثبات، عصیان و تسلیم، نه و آری، فصل و وصل، آزادی و بندگی [1]، ولی نه به صورت دو شئ جداگانه، بلکه به صورت دو شئ وابسته به یکدیگر که هیچ کدام بدون دیگری امکان پذیر نیست. این سلب نیازمند به نقطه اتکائی است که آن اثبات است و آن اثبات بدون عبور از آن سلب ممکن نیست، یعنی شریک بردار نیست.

راستی همانطور که در ورقههای «رسول اکرم» گفتهایم دعوت اسلام عجیب حسن ابتدا و حسن مطلع داشته است: شعار اوّلی اسلام، هم ساده و مفهوم است و هم جامع و هم تکان دهنده.

اولین نفخه آزادی اسلام به وسیله همین کلمه و همین جمله دمیده

---

[1]. سنایی میگوید:

قرآن میفرماید:«فَمَنْ یکفُرْ بِالطّاغوتِ وَ یؤْمِنْ بِاللَّهِ ...».

به طورکلی اساس فکری آزادی در اسلام دو چیز است: خدا و انسان. خدا به عنوان عاملی که با انکار او انسان از هر قید و منعی خود را آزاد میکند، و انسان به عنوان عاملی که ارزشش ادراک میشود و انسان گوهر خود را بالاتر و برتر میداند از اینکه تن به هیچ گونه پستی بدهد.«نَفَخْتُ فیهِ مِنْ روحی»، «انّی جاعِلٌ فِی الْارْضِ خَلیفَةً ... فَقَعوا لَهُ ساجِدین»، «خَلَقَ لَکمْ ما فِی الْارْضِ جَمیعاً» این حس را در انسان ایجاد میکند.