یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 56

آزادی آیا هدف است یا وسیله؟

رجوع شود به بحث مفصل و مشروح ما در ورقههای «یادداشت روح، خود واقعی و خود خیالی» از [صفحه] 23 تا صفحه 29 مخصوصاً صفحه 28 و نقدی که بر آزادی به مفهوم اگزیستانسیالیستی کردهایم

آزادی و ازخودبیگانگی

رجوع شود به ورقه «ازخودبیگانگی و فطرت»

نهضت آزادی بخش اسلام

1. تحقیق در باب رابطه اسلام و آزادی پس از کشف و تحقیق در معنی آزادی (رجوع شود به ورقههای «معنی آزادی») موقوف به این است که مبانی آزادی و علل و موانع آن را به دست آوریم و ببینیم در افکار و معتقدات و ایدئولوژی اسلامی چه اندازه اصول آزادی نهفته است که خواه ناخواه روحیهها را متمرد [1] و عصیانگر بار میآورد و الهام بخش آزادی است، و هم ببینیم علل مستقیم آزادی را چه اندازه تقویت کرده و با موانع آن چه اندازه مبارزه کرده است و آنها را از میان برده است. وبه عبارت دیگر نسبت به [چه] چیز دعوت [به] عصیان و نسبت به [چه] چیز پیشنهاد تسلیم کرده است.

شعار آزادی و اصول آزادی و لزوم هر یک:

اولًا باید دانست فرق است میان شعار و حماسه آزادی و اصول و مبانی آزادی. اسلام تنها شعار آزادی نیاورده است، اصول آزادی آورده است. اسلام از نظر شعار آزادی فوق العاده قوی و نیرومند است، و البته شعار آزادی خود عامل محرک و قوی به دست آوردن آن است؛

---

[1]. و در عین حال تسلیم، زیرا تمرد و عصیان مطلق هرج و مرج است و نقطه تسلیمی ضرورت دارد که همان اصول ترقی و تعالی بشر است. تسلیم بدون تمرد و عصیان در مقابل موانع، وقوف و رکود است و عصیان بدون تسلیم هرج و مرج.