یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 359

لَشَدیدٌ.

(العادیات).

10. وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإنْسِ ....

11. إنَّ الْإنْسانَ لَیطْغی. أنْ رَاهُ اسْتَغْنی. (اقرأ).

12. خُلِقَ الْإنْسانُ ضَعیفاً..

13. خَلَقَ الْإنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإذا هُوَ خَصیمٌ مُبینٌ..

14. وَ کانَ الْإنْسانُ أکثَرَ شَی ءٍ جَدَلًا. (الکهف، 54)

مسائل انسان در قرآن

1. تار و پود هستی انسان. آیا تفاوت انسان و غیرانسان، مخصوصاً سایر جانداران، جوهری و بافتی است و یا صرفاً کیفی است؟ در اینجا مسأله نفس ناطقه و روح انسانی باید طرح شود.

2. آیا انسان یک مخلوق برگزیده است و مصطفی و مجتبی است؟

معنی این اصطفا و اجتبا چیست؟ آیا لازمه اصطفا و اجتبا این است که انسان اشرف مخلوقات باشد؟.

3. آیا مقصود از خلافت انسان که در قرآن آمده خلافت الهی است؟

اگر مقصود خلافت الهی است، چه معنی و مفهومی دارد؟ آیا معنی خلافت، خلافت در خلّاقیت است که انسان باید سامان دهنده خود و جهان باشد؟ و یا در علم و مظهریت علمی است و یا در اراده و اختیار و آزادی و مظهریت فعالیت مایشاء است؟.

4. آیا از نظر قرآن همه جهان برای انسان آفریده شده است؟ مقصود از غایت بودن انسان برای خلقت چیست؟ آیا این مطلب درست که «خلقت الاشیاء لاجلک و خلقتک لاجلی»؟ آیا لازمه این مطلب این است که انسان اشرف مخلوقات باشد؟.

5. انسان در قرآن، هم ممدوح واقع شده و هم مذموم. آیا ملاک این مدح و ذم، دوسرشتی بودن انسان است که هم طینی است و هم ملکوتی، و یا ملاک مدح، سرشت عالی اوست و ملاک ذم، سوء اختیار او که خود نشانه بلوغ اوست و به عبارت دیگر ملاک ذم «انتخاب»