یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 349

که تو چه و که هستی و دیگر به اینکه چیزی برگزیده و انتخاب شده هستی و برای کاری میباشی و رسالت و مسؤولیت مهم داری.

الف. ماهیت انسان را تنها عناصر مادی و به تعبیر قرآن آب و گل تشکیل نمیدهد. انسان پس از اینکه از جنبه عنصری و ترکیبات مادی به سرحد کمال و استوا و اعتدال میرسد، عنصر دیگری طلوع میکند در وجودش که با تعبیراتی از قبیل «وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ روحی» و «ثُمَّ أنْشَأْناهُ خَلْقا اخَرَ» بیان شده است؛ با کمال صراحت میفهماند که علاوه بر خلقت طینی خلقت دیگری دارد و این همان مسأله روح است که یک رکن از دو رکن اساسی معارف اسلام است: خدا، روح [1] ب. اینکه این موجود تار و پودش هرچه هست، یک موجود برگزیده و انتخاب شده است و رسالت و وظیفهای در کارگاه هستی دارد که قبلًا شرح داده شد [2].

یادداشت قرآن و انسان - عبادت و آزادی از طبیعت

. عبادت و کشف خود انسانی:

14. رابطه عبادت و انسانیت و شناختن خود برتر و فوق حیوانی.

حیوان یک خود بیشتر ندارد، آن خود و آن من همان است که وابسته به شکم و خورد و خوراک است، ولی انسان خودی دیگر دارد غیر این خود که همه شرافتها و قداستهایش وابسته به این خود است. عبادت برای عبور از خود حیوانی به خود انسانی است.

عبادت:

به عبارت دیگر عبادت از قبیل نماز و روزه برای بازیافتن خود انسانی است. عبادت مظهر بینیازی خود انسانی است از مادیات زندگی، مظهر احراز استقلال است، به قول آقای بازرگان (در ذره بیانتها):

---

[1]. توجه به این جهت انسان را صاحب شخصیت میکند و به او اعتبار و حیثیت میدهد و این خود مبنایی و پایهای برای اخلاق و معنویت و مقدسات انسانی میشود و متقابلًا عقیده به ضد این جهت او را در حکم یک تاجر ورشکسته و بیاعتبار میکند.

[2]. توجه به این جهت در او احساس رسالت و مسؤولیت به وجود میآورد، مانند کدخدایی میشود که از مرکز منصوب شده باشد نه به زور شخصی.