یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 219

«در آن دسته از جوامع عرب که درگیر تحول سیاسی و تغییر اجتماعی و اقتصادی بود، «اصلاح» نتوانست یک ایدئولوژی پیشرو و اصلاح طلب به حساب آید.».

این نیز عامل و علت دیگر بود که اصلاح در دوره سوم و مرحله سوم، از تحرک و نقش داشتن افتاد.

ص 66:

«این پیچیدگی پدیدارها که در چند دهه گذشته در سراسر جهان عرب به چشم میخورد به وضوح بیانگر دو موضوع است:

تضعیف قابل توجه نهضت اصلاح به عنوان عامل محرک در جامعه مسلمان و جایگزین شدن سیاست که اکنون در همه سطوح به شکل روح محرک جلوه میکند ... زندگی همه ملت به گفتارهای تاریخی و نطقهای الهام بخش رهبران ملی یعنی قهرمانان و نیمه خدایان زمان ما وابسته میشود ... قدرتهای نو، حزب، حکومت، نقش اساسی را در زندگی امت به عهده گرفتهاند و مسیر حرکت اجتماعی و فرهنگی آن را تعیین کردهاند.

گاهی اوقات این قدرتها که به قدرت نظامی نیز متکی بودند (میلیتاریسم) ممکن بود به تلاش برای تحمیل وظایف و اعتقادات به شهروندان دست بزنند (کاری که کم و بیش عبدالناصر و عبدالکریم قاسم و حافظ اسد و بومدین و بعضی دیگر کرده و میکنند) [1].»

اصلاح و تجدد فکر دینی - گرایشهای لیبرالی

ص 66:

---

[1]. [این گونه جملههای داخل پرانتز در نقل قولها از استاد شهید است.]