یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 119

یک سلسله نیروهای غریزی و اکتسابی است که برای تعالی او ضروری است، و آزادی از اینها یعنی فاقد بودن شرایط تربیت و یا امنیت که دو رکن دیگر تکامل موجود زنده هستند. مثلًا عقل و فکر و اندیشه خوب یکی از آن شرایط است، ادب و اخلاق یکی از آن شرایط است. بی عقلی و دیوانگی و یا بیادبی و بیتربیتی و هیپیگری و خود را از قید یک مغز سالم آزادکردن، آزادی نیست.

دیوانهها آزاد نیستند و لهذا دیوانگی نقص است نه کمال. همه قیود انسانی و ادب و تربیتها را کنار گذاشتن آزادی نیست.

مطلب دیگر این است که همچنانکه در ورقههای «آزادی معنوی» گفتیم، آزادی دو نوع است: درونی و بیرونی، به عبارت دیگر معنوی و اجتماعی. آزادی معنوی رهایی از دیکتاتورهای درونی و دشمنهای درونی و زنجیرهای درونی است که مادر همه آزادیهاست و آن به دو قسم منشعب میشود: رهایی اندیشه از خرافات و رهایی اراده از تعلقات و وابستگیهای حیوانی

معنی و ارزش آزادی - شاهراه تغییر و تبدل

هگل به نقل (تاریخ فلسفه) ویل دورانت، ترجمه فارسی، ص 250 میگوید:

«هیچ وضعی پایدار نیست. در هر مرحله و طبقهای از اشیاء تناقضی هست که فقط تنازع اضداد میتواند آن را حل کند.

بنابراین عمیق ترین قانون سیاست، آزادی است، یعنی شاهراه تغییر و تبدل. تاریخ عبارت از پیشرفت آزادی است و دولت آزادی متشکل است و یا خواهد بود.»

عوامل آزادی و راه تحصیل آن

آزادی مانند هر چیز دیگر به صرف اعلام و با یک اعلامیه پیدا