حملیه حکم میکنیم به ثبوت چیزی برای چیزی. در اثر نهادن یک موضوع و بار کردن چیزی بر آن، «نسبت» میان آنها برقرار میشود و به این صورت «قضیه» درست میشود.

مثلًا میگوییم: «زید ایستاده است» و یا میگوییم: «عمرو نشسته است». کلمه «زید» موضوع را بیان میکند و کلمه «ایستاده» محمول را و کلمه «است» نسبت حکمیه را. در حقیقت ما زید را در عالم ذهن خود نهادهایم و ایستادن را بر او بار کردهایم و میان «زید» و «ایستاده» رابطه و نسبت برقرار کردهایم و به این ترتیب «قضیه» به وجود آوردهایم.

موضوع و محمول در قضیه حملیه دو طرف نسبت میباشند. این دو طرف همواره باید مفرد باشند و یا مرکب غیر تام. اگر بگوییم: «آب هندوانه مفید است» موضوع قضیه یک مرکب ناقص است. ولی هرگز ممکن نیست که یک طرف یا هر دو طرف قضیه حملیه، مرکب تام باشد.

نوع رابطه در قضایای حملیه رابطه اتحادی است که با کلمه «است» در زبان فارسی بیان میشود. مثلًا اگر میگوییم: «زید ایستاده است» در واقع حکم کردهایم که «زید» و «ایستاده» در خارج یک چیز را تشکیل میدهند و با یکدیگر متحد شدهاند. ماآنگاه که قضیه را در ذهن خود تصور میکنیم و سپس آن را مورد تصدیق قرار میدهیم، به نحو بالا نیست؛ یعنی در آن، چیزی بر چیزی بار نشده است، و به عبارت دیگر در آن، حکم به ثبوت چیزی برای چیزی نشده است، بلکه حکم شده است به مشروط بودن مفاد یک قضیه به مفاد قضیه دیگر؛ به عبارت دیگر حکم شده است به «معلّق» بودن مفاد یک قضیه به مفاد قضیه دیگر؛ مثل این که میگوییم: «اگر زید ایستاده است عمرو نشسته است» و یا میگوییم: «یا زید ایستاده است، یا عمرو نشسته است» که در حقیقت، معنی این است: اگر زید ایستاده است عمرو نشسته است و اگر عمرو نشسته است زید ایستاده است. این گونه قضایا را «قضیه شرطیه» مینامند.

قضیه شرطیه نیز مانند قضیه حملیه دو طرف دارد و یک نسبت، ولی بر خلاف حملیه هر یک از دو طرف شرطیه یک «مرکب تامّ خبری» است، یعنی یک قضیه است، و میان دو قضیه رابطه و نسبت برقرار شده است؛ یعنی از دو قضیه و یک نسبت یک قضیه بزرگتر به وجود آمده است.

قضیه شرطیه به نوبه خود بر دو قسم است: یا متصله است و یا منفصله، زیرا رابطهای که در قضیه شرطیه دو طرف را به یکدیگر پیوند میدهد یا از نوع پیوستگی و