درس ششم : حدود و تعریفات

مبحث «کلّی» که ذکر شد مقدمهای است برای حدود و تعریفات؛ یعنی آنچه وظیفه منطق است این است که بیان کند طرز تعریف کردن یک معنی چگونه است و یا بیان کند که طرز صحیح اقامه برهان برای اثبات یک مطلب به چه صورت است؟ و چنانکه میدانیم قسم اول مربوط میشود به تصورات، یعنی به معلوم کردن یک مجهول تصوری از روی معلومات تصوری، و قسم دوم مربوط میشود به تصدیقات، یعنی معلوم کردن یک مجهول تصدیقی از روی معلومات تصدیقی.

به طور کلی تعریف اشیاء، پاسخگویی به «چیستی» آنهاست؛ یعنی وقتی که این سؤال برای ما مطرح میشود که فلان شیء چیست؟ در مقام تعریف آن برمیآییم.

بدیهی است که هر سؤالی در مورد یک مجهول است. ما هنگامی از چیستی یک شیء سؤال میکنیم که ماهیت و آن شیء و لااقل مرز مفهوم آن شیء که کجاست و شامل چه افرادی میشود و شامل چه افرادی نمیشود بر ما مجهول باشد.

این که حقیقت و ماهیت یک شیء بر ما مجهول باشد به معنی این است که ما تصور صحیحی از آن نداریم. پس اگر بپرسیم خط چیست؟ سطح چیست؟ مادّه چیست؟ قوّه چیست؟ حیات چیست؟ حرکت چیست؟ همه اینها به معنی این است که ما یک تصور کامل و جامعی از حقیقت این امور نداریم و میخواهیم تصور صحیحی از آن داشته