فقهی را گروه بندی کرده است و شاید فرصتی بیابیم و توضیحاتی در اطراف بیان علامه حلّی بدهیم. شهید اول در کتاب نفیس قواعد خود اندک توضیحی درباره تقسیم محقق حلّی داده است ولی سایر فقها نه به تقسیم معروف محقق توجه کردهاند و نه خود به گونهای دیگر تقسیم کردهاند. عجیب این است که حتی شارحان کتاب شرایع نظیر شهید ثانی در مسالک و سید محمد نوه او در مدارک و شیخ محمد حسن نجفی در جواهر کوچکترین توضیحی درباره تقسیم محقق نداده و از آن گذشتهاند، چرا؟ آیا این تقسیم را جالب ندانستهاند یا اساساً عنایتی به مسئله تقسیم بهطور کلی نداشتهاند؟.

یکی از فقهای متأخر و معاصر [1] به شکل دیگری تقسیم کرده است به این ترتیب: عبادات، معاملات، عادات، احکام؛ ولی کوچکترین توضیحی درباره این اقسام و اینکه چه ابوابی داخل در عبادات است و چه ابوابی داخل در معاملات یا عادات یا احکام، و اساساً تعریف هرکدام اینها چیست نداده است. در السنه و افواه فقهای معاصر این اقسام به گونهای دیگر ذکر میشود به این ترتیب: عبادات، معاملات، سیاسات، احکام. ولی این بنده تاکنون این تقسیم را در کتابی ندیده و توضیحی درباره آن نشنیدهام.

حقیقت این است که هیچ یک از تقسیمات فوق جالب به نظر نمیرسد. محقق حلّی در تقسیم خود عبادات را یک بخش قرار داده که جای ایراد نیست ولی در بخشهای دیگر نیازمندی به صیغه و بینیاز بودن از آن، و طرفینی بودن صیغه یا یکطرفی بودن آن را ملاک تقسیم و جدا کردن قسمتها و گروه گروه شدن ابواب فقهی قرار داده است. در نتیجه نکاح و طلاق که هر دو مربوط به حقوق خانوادگی است

یکی برقراری پیوند زناشویی است و دیگری گسسته شدن آن- در دو گروه مختلف قرار گرفتهاند، فقط به دلیل اینکه یکی عقد است و صیغهاش طرفینی است و دیگری ایقاع است و صیغهاش یکطرفی است. و همچنین اجاره و جُعاله با همه قرابت ذاتی و ماهوی میان آنها به دلیل اختلاف در عقد و ایقاع بودن از یکدیگر جدا شده و هرکدام در بخش جداگانه واقع شدهاند. سبق و رمایه به دلیل اینکه مشتمل بر عقد است از جهاد که به خاطر آن تشریع شده به کلی جدا شده است. اقرار که از توابع کتاب القضاء است در بخشی غیر از بخش کتاب القضاء واقع شده است. کتاب القضاء و کتاب الاطعمة و الاشربة و کتاب الارث بدون هیچ مشابهتی به