خودش را متهم سازد. چیزی که هست اگر مردی همسر خودش را متهم سازد به فحشاء یک راه دیگر وجود دارد و آن اینکه «لعان» نماید، ولی اگر لعان محقَّق شد هر چند حد قذف از او ساقط میگردد اما آن زن برای همیشه بر او حرام میشود. لعان در حضور حاکم شرعی صورت میگیرد. همانطور که گفتیم لعان نوعی مباهله است یعنی نوعی نفرین طرفینی است. ترتیب کار این است که مرد در حضور حاکم میایستد و چهار بار میگوید: «خدا را گواه میگیرم که در ادعای خود صادقم.» در نوبت پنجم میگوید: «لعنت خدا بر من اگر در ادعای خود دروغگو باشم.» سپس زن در حضور حاکم میایستد و چهار بار میگوید: «خدا را گواه میگیرم که او (شوهر) در ادعای خود کاذب است.» در نوبت پنجم میگوید:

«خشم خدا بر من اگر او در ادعای خود صادق باشد.».

اگر به این ترتیب «ملاعنه» محقق شد زن و شوهر برای همیشه از یکدیگر منفصل میگردند.

6. کتاب العِتق. «عتق» یعنی آزاد کردن بردگان. در اسلام یک سلسله مقررات در مورد بردگان وضع شده است. اسلام برده گرفتن را منحصراً در مورد اسیران جنگی مشروع میداند و هدف از برده گرفتن بهره کشی از آنها نیست بلکه هدف این است که اجباراً مدتی در خانوادههای مسلمان واقعی زندگی کنند و تربیت اسلامی بیابند و این کار خود به خود به اسلام و تربیت اسلامی آنها منجر میگردد. و در حقیقت دوران بندگی دالانی است که بردگان از آزادی دوره کفر تا آزادی دوره اسلام طی میکنند. پس هدف این نیست که بردگان برده بمانند، هدف این است که کافران تربیت اسلامی بیابند و در حالی آزادی اجتماعی داشته باشند که آزادی معنوی کسب کردهاند. از این رو آزادی بعد از بردگی هدف اسلام است. لهذا اسلام برنامه وسیعی برای «عتق» یعنی آزادی فراهم کرده است. فقها نیز نظر به اینکه هدف اسلام «عتق» است نه «رقّ» بابی که باز کردهاند تحت عنوان «کتاب العتق» است نه «کتاب الرّقّ».

فقها میگویند: موجبات آزادی چند چیز است: آزادی ارادی و بالمباشره که مالک برای ادای کفاره یا صرفاً برای رضای خدا برده را آزاد میکند. دیگر سرایت، یعنی اگر بردهای قسمتی از او مثلًا نصف یا ثلث یا ربع یا عشر او به علتی آزاد شد این آزادی به همه او سرایت میکند. سوم مملوک عمودین واقع شدن. «عمودین» یعنی پدر و مادر و پدران و مادران آنها هرچه بالا برود و دیگر فرزندان و فرزندان فرزندان هرچه پایین برود. مقصود این است که اگر کسی مملوک پدر یا مادر یا جدّ یا جدّه یا فرزند یا نوه خود