شارع میرسد که مفهومش ابهام دارد و مقصود روشن نیست، مثل مفهوم «غِنا»، و در دلیل دیگر چیزی یافت میشود که روشن کننده است. در این صورت میتوان به وسیله آن «مبین» رفع ابهام از «مجمل» کرد.

معمولًا اهل ادب به بعضی تعبیرات مجمل در کلمات پیشوایان ادب برمیخورند که در مفهومش در میمانند، بعد با پیدا کردن قرائن روشنگر رفع ابهام میکنند.

ناسخ و منسوخ

گاهی دستوری در قرآن و سنت رسیده است که «موقت» بوده است یعنی پس از مدتی دستور دیگر رسیده است و به اصطلاح دستور اول را لغوکرده است.

مثلًا در قرآن کریم ابتدا درباره زنان شوهردار اگر مرتکب فحشا شوند دستور رسید که در خانه آنها را حبس ابد کنند تا مرگشان فرا رسد یا خدا راهی برای آنها مقرر دارد. بعد راهی که برای آنها مقرر شد این بود که دستور رسید بهطور کلی اگر مردان زندار و یا زنان شوهردار مرتکب فحشا شوند باید «رَجم» (سنگسار) شوند.

یا مثلًا در ابتدا دستور رسیده بود که در ماه مبارک رمضان حتی در شب نیز مردان با زنان خود نزدیکی نکنند، بعد این دستور لغو شد و اجازه داده شد.

برای یک فقیه لازم است که ناسخ و منسوخ را از یکدیگر تمیز دهد. درباره نسخ، مسائل زیادی هست که اصولیون متعرض آنها شدهاند.