است.

اکنون میگوییم اگر دلیل دیگری از قرآن یا حدیث معتبر نداشته باشیم که یکی از قیود بالا را ذکر کرده باشد ما به اطلاق جمله «وَ صَلِّ عَلَیهِمْ» عمل میکنیم، یعنی آزادیم که به هر صورت بخواهیم انجام دهیم. ولی اگر دلیل دیگری معتبر پیدا شد و گفت که مثلًا این عمل باید با صدای بلند باشد و یا باید در حضور جمع و در مسجد باشد، در اینجا مطلق را حمل بر مقید میکنیم یعنی آن دلیل دیگر را مقیدِ (به کسر یاء) این جمله قرار میدهیم. نام این عمل «تقیید» است.

مبحث مفاهیم

کلمه «مفهوم» در اصطلاح در مقابل «منطوق» است. فرض کنید شخصی میگوید: «اگر همراه من تا خانه من بیایی من فلان کتاب را به تو میدهم.» این جمله در حقیقت یک جمله است به جای دو جمله:

الف. اگر همراه من تا خانه من بیایی من آن کتاب را میدهم.

ب. اگر همراه من تا خانه من نیایی آن کتاب را نمیدهم.

پس در اینجا دو رابطه وجود دارد: رابطه مثبت و رابطه منفی. رابطه مثبت میان همراهی کردن و کتاب دادن در متن جمله آمده و مورد تلفظ و نطق قرار گرفته است.

از این رو آن را «منطوق» میگویند. ولی رابطه منفی به لفظ نیامده و متعلَّق نطق قرار نگرفته است اما عرفاً از چنین جملهای فهمیده میشود. از این رو آن را «مفهوم» میخوانند.

ما در بحث حجیت خبر واحد خواندیم که اصولیون از آیه شریفه «نبأ» که میفرماید: انْ جائَکمْ فاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَینوا (اگر فاسقی خبری برای شما آورد دربارهاش تحقیق کنید و تحقیق نکرده ترتیب اثر ندهید) حجیت خبر واحد را در صورتی که راوی عادل باشد استفاده کردهاند.این، استفاده از «مفهوم» آیه شریفه است. «منطوق» آیه این است که به خبر فاسق ترتیب اثر ندهید، اما مفهوم آیه این است که به خبر عادل ترتیب اثر بدهید.

مجمل و مبین

بحث مجمل و مبین چندان اهمیتی ندارد. مقصود این است که گاهی تعبیری در لسان