حالت تحت ضبط و اختیار او در میآید.

ثم انه لیتقدم هذه الرتبة، فلا یتوقف امره الی مشیئته بل کلما لاحظ شیئاً لاحظ غیره و ان لم تکن ملاحظته للاعتبار فیسنح له تعریج عن عالم الزور الی عالم الحق، مستقر به و یحتف حوله الغافلون.

سپس از این هم پیشتر میرود. کارش به جایی میرسد که دیدن حق متوقف بر خواست او نیست، زیرا هر وقت هرچه را میبیند پشت سرش خدا را میبیند هرچند او به نظر عبرت و تنبّه به اشیاء نگاه نکند. پس برایش انصراف از ماسوی اللَّه و توجه کلی به ذات حق پیدا میشود و خود را نزدیک میبیند، در حالی که مردمی که دور او هستند بکلی از حالت او غافلند.

فاذا عبر الریاضة الی النیل صار سرّه مرآة مجلوة محاذیاً بها شطر الحق و درت علیه اللذات العلی و فرح بنفسه لما بها من اثر الحق و کان له نظر الی الحق و نظر الی نفسه و کان بعد متردداً.

تا اینجا همه مربوط به مرحله ریاضت و مجاهده و سیر و سلوک بود، و اکنون عارف به مقصد رسیده است. در این حال ضمیر خویش را مانند آینهای میبیند صاف و صیقلی که در آن حق نمایان شده است، و در این حال لذات معنوی بهطور توصیف نشدنی بر او ریزش میکند. هنگامی که به خود مینگرد و وجود خویش را حقّانی و ربّانی میبیند، فرح و انبساط به وی دست میدهد. در این هنگام میان دو نظر مردّد است: نظری به حق و

نظری به خود، مانند کسی که در آینه مینگرد گاهی در صورت منعکس در آینه دقیق میشود و گاهی در خود آینه که آن صورت را منعکس ساخته است.

ثم انه لیغیب عن نفسه فیلحظ جناب القدس فقط، و ان لحظ نفسه فمن حیث هی لاحظة لا من حیث هی بزینتها. و هناک یحق الوصول.

در مرحله بعد، خود عارف نیز از خودش پنهان میگردد، خدا را میبیند و