خواجه عبداللَّه کتب زیاد تألیف کرده. معروفترین آنها که از کتب درسی سیر و سلوک است و از پخته ترین کتب عرفان است، کتاب منازل السائرین است. بر این کتاب شرحهای زیاد نوشته شده است.

ز. امام ابوحامد محمّد غزالی طوسی. از معروفترین علمای اسلام است. شهرتش شرق و غرب را گرفته است. جامع معقول و منقول بود. رئیس جامع نظامیه بغداد شد و عالیترین پست روحانی زمان خویش را حیازت کرد. اما احساس کرد نه آن معلومات و نه آن مناصب، روحش را اشباع نمیکند. از مردم مخفی شد و به تهذیب و تصفیه نفس مشغول شد. ده سال در بیت المقدس دور از چشم آشنایان، به خود پرداخت. در همان وقت به عرفان و تصوف گرایید و دیگر تا آخر عمر زیر بار منصب و پست نرفت. کتاب معروف احیاء علوم الدین را بعد از دوره ریاضت تألیف کرد و در سال 505 در طوس که وطن اصلیاش بود درگذشت

عرفای قرن ششم

الف. عین القضاة همدانی. از پرشورترین عرفاست. مرید احمد غزالی برادر کوچکتر محمّد غزالی- که او نیز از عرفاست- بوده است. کتب زیاد تألیف کرد. اشعار آبداری دارد که خالی از شطحیات نیست. بالاخره تکفیرش کردند و کشتند و جسدش را سوختند و خاکسترش را بر باد دادند. در حدود سالهای 525- 533 کشته شد.

ب. سنایی غزنوی شاعر معروف. اشعار او از عرفانی عمیق برخوردار است.

مولوی در مثنوی گفتههای او را طرح و شرح میکند. در نیمه اول قرن ششم درگذشته است.

ج. احمد جامی معروف به ژنده پیل. از مشاهیر عرفا و متصوفه است. قبرش در تربت جام، نزدیک سرحد ایران و افغانستان، معروف است. از اشعار او در باب خوف و رجاء این دوبیتی است:

و هم او در رعایت اعتدال در امر انفاق و امساک گفته است: