درس سوم : مایه های عرفان اسلامی

برای شناخت هر علمی توجه به تاریخ آن علم و تحولات مربوط به آن، آشنایی با شخصیتهایی که حامل و وارث آن علم یا مبتکر در آن علم بودهاند و همچنین آشنایی با کتب اساسی آن علم لازم و ضروری است. ما در این درس و درس چهارم به این مسائل میپردازیم.

اولین مسئلهای که اینجا باید طرح شود این است که آیا عرفان اسلامی از قبیل فقه و اصول و تفسیر و حدیث است، یعنی از علومی است که مسلمین مایهها و مادههای اصلی را از اسلام گرفتهاند و برای آنها قواعد و ضوابط و اصول کشف کردهاند؟ و یا از قبیل طب و ریاضیات است که از خارج جهان اسلام به جهان اسلام راه یافته است و در دامن تمدن و فرهنگ اسلامی وسیله مسلمین رشد و تکامل یافته است؟ و یا شقّ سومی در کار است؟.

عرفا خود، شقّ اول را اختیار میکنند و به هیچ وجه حاضر نیستند شقّ دیگری را انتخاب کنند. بعضی از مستشرقین اصرار داشته و دارند که عرفان و اندیشههای لطیف و دقیق عرفانی همه از خارج جهان اسلام به جهان اسلام راه یافته است.

گاهی برای آن ریشه مسیحی قائل میشوند و میگویند افکار عارفانه نتیجه ارتباط مسلمین با راهبان مسیحی است، و گاهی آن را عکس العمل ایرانیها علیه اسلام و عرب میخوانند، و گاهی آن را دربست محصول فلسفه نوافلاطونی- که خود محصول ترکیب افکار ارسطو و