فرق تربیت و صنعت

فرق بین تربیت و صنعت چیست؟ تربیت یعنی پرورش دادن استعدادهای درونی. مربی بیش از صدی پنجاه تابع موضوع تربیت است؛ یعنی مربی باید استعدادهای موضوع تربیت را بشناسد، در جهت استعدادهای او کار کند و او را رشد بدهد. مثل یک گلکار است. یک گلکار نمیتواند طبیعت گل شمعدانی یا گل یاس را عوض کند، از شمعدانی یاس بسازد و از یاس شمعدانی، بلکه کوشش میکند با تجربیات خود، طبیعت آن گل را بشناسد که این را از چه راه وارد بشویم بهتر میتوانیم شکوفا کنیم و آن را از چه راه وارد بشویم بهتر، و در مورد هر کدام، از استعدادها و فطریات خودش استفاده میکند. این، کار تربیت است.

ولی کار صنعت مثل کاری است که نجار روی چوب میکند. درست است که کاری که نجار روی چوب میکند روی آهن نمیتواند بکند، ولی این به معنای آن نیست که استعدادهای چوب را پرورش میدهد؛ یعنی اگر از این چوب «در» میسازد، اینجور نیست که این چوب خودش به سوی «در» شدن در حرکت است، او کوشش میکند قانون «در» شدن آن را بشناسد و آن را در راه خودش کمک کند؛ بلکه صورتی را که دل خودش میخواهد بر این چوب تحمیل میکند. صنعتگر همیشه فکر خودش را بر موضوع صنعتش تحمیل میکند. فرق موضوعات این است که بعضی موضوعات، فکر صنعتگر بهتر بر آنها تحمیل میشود و بعضی کمتر. مثلًا از آلومینیم یا پروفیل میخواهند «در» بسازند، این بهتر قابل تحمیل است و آن کمتر، ولی هیچ کدام اینها «شدن» نیست و اینطور نیست که این میخواهد آن بشود.

در باب «جامعه و فرد» هم عیناً همینطور است. یک وقت ما میگوییم «فرد» پیکرهای است که هر لباسی را که ما از خارج به تنش بپوشانیم میپذیرد؛ بستگی دارد ما چه لباسی به او بدهیم، این لباس را یا آن لباس را. و یک وقت میگوییم خیر، اینجور نیست، این «تن» نیست که بخواهی به آن لباس بپوشانی، این گندم است که باید پرورشش بدهی. چون گندم را باید پرورش بدهی تو باید صدی پنجاه تابع آن باشی، یعنی باید ببینی استعداد چه چیزی را دارد. این استعداد گندم شدن را دارد، تو نمیتوانی از آن برنج بسازی، جو هم نمیتوانی بسازی. یا باید آن را دور بریزی یا اگر میخواهی چیزی از آن بسازی باید گندم بسازی ولی تو میتوانی از آن، گندم