جلسه پانزدهم

بسم اللَّه الرحمن الرحیم. فی أن کل حادث یسبقه قوة الوجود و مادة تحملها. «کل ما لم یکن یسبقه قوة الوجود فیستحیل حدوثه ...» [1] ..

این فصل که یکی از فصول مهم این باب است و خالی از یک نوع ابهامها و دشواریها هم نیست، برای بیان قاعده مسلّمی است که حکما دارند و آن قاعده مسلّم این است که میگویند:«کل حادث یسبقه قوة و مادة تحملها». مقصود از حادث در اینجا حادث زمانی است یعنی چیزی که وجود پیدا میکند بعد از آنکه در زمان قبل وجود نداشته است. میگویند اگر امری حادث شد، ناچار قوه حدوثش یعنی استعداد حدوث آن و امکان حدوث آن (به «امکان» تعبیر کنیم بهتر است به دلیلی که بعد میگوییم) در زمان قبل از خودش وجود داشته است. این، معنای قسمت اول یعنی «کل حادث مسبوق بقوّة» است. اما بخش دوم (و مادة تحملها) به این معناست که قبل از آنکه حادث وجود پیدا کند مادهای وجود داشته است که حامل امکان آن بوده است.بنابراین محال است که شیئی حدوث زمانی پیدا کند بدون آنکه در زمان قبل از حدوث شیء، امکانش وجود داشته باشد و بدون آنکه