گذاشته است. به این معنا ما هم قوای طبیعی را میگوییم ملک. بحث درباره یک حقیقت مجرد از ماده است [1].

از خواص یک امر مجرد و یک حقیقت غیر مادی این است که زمانی و مکانی نیست یعنی نسبتش با همه زمانها و همه مکانها علی السویه است. نسبت او با همه علی السویه است، این نسبت اشیاء با اوست که متفاوت است. اگر ملک مجرد داشته باشیم که داریم، برای آن ملک مجرد تمام عالم طبیعت یکسان است. این نقطه برای او همان نسبت را دارد که آن دورترین کهکشانها. این است که عزرائیل بر عالم آنچنان تسلط دارد که انسان بر کف دست. جبرئیل هم همینطور است. جبرئیل در یک نقطه معین عالم نیست که از آنجا بخواهد بیاید. انسانی که با جبرئیل اتصال پیدا میکند است که با انسانهای دیگر فرق میکند، یعنی نسبت از ناحیه انسان متفاوت میشود که یک انسان وحی را میگیرد و انسان دیگر وحی را نمیگیرد، نه اینکه نسبت از ناحیه جبرئیل فرق میکند که اینجا میآید چون با این انسان میانه خوبی دارد، و آنجا نمیرود چون با آن انسان میانه خوبی ندارد.

حال که از خصوصیات امر مفارق و مجرد این است که نسبتش با همه اشیاء علی السویه است میگوییم مبدأ حرکات مخصوص، مثل حرکت رو به پایین سنگ و حرکت رو به بالای دود، نمیتواند امر مجرد باشد زیرا امر مجرد که نسبتش با همه اجسام علی السویه است باید در همه اجسام حرکات یکسان ایجاد کند. پس اگر امر مجرد علت این حرکات است این اختلاف و تنوع از کجاست؟.

منشأ این حرکات، ذات مفارق نیست. گرچه مفارق در این عالم تأثیر دارد و طبیعت مسخّر ماورای طبیعت است و از ماورای طبیعت مدد میگیرد ولی منشأ اختلاف قوهای است که در خود اجسام است. اگر این را بگویید این همان است که فلاسفه میگویند که اجسام گرچه در جسمیت با یکدیگر شریکند، در صورت منوع یعنی در آنچه که قوه یا طبیعت مینامیم، با یکدیگر اختلاف دارند [2].