انْ نَبْرَأَها [1]) یا: تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ [2]. اما معنی اینکه هر چیزی به مشیت الهی است چیست؟ مشیت الهی آیا یک حقیقتی است که همین جور گزاف و گتره مثل قرعهکشی یک چیزی اینجا انتخاب میکند یک چیزی آنجا؟ آیات دیگری این را توضیح میدهد که مشیت الهی در این جهان سنت و قانون و حسابی دارد، چطور؟ در دو آیه از آیات قرآن با یک اختلاف لطیفی که میان این دو آیه هست این جور میفرماید: انَّ اللَّهَ لایغَیرُ ما بِقَوْمٍ حَتّی یغَیروا ما بِانْفُسِهِمْ [3] خدا نعمتی را که بر قومی عنایت میفرماید از آنها نمیگیرد مگر آنکه قبلًا خود آن مردم خودشان را عوض کرده باشند یعنی از قابلیت و صلاحیت این نعمت خودشان را انداخته باشند، آن وقت است که خدا نعمتش را سلب میکند؛ یعنی اینکه ما میگوییم هر چیزی به مشیت الهی است معنایش این نیست که هیچ چیزی شرط هیچ چیزی نیست؛ ما- که همه چیز به مشیت ماست- برای عالم قانون و قاعده قرار دادیم، سبب و مسبَّب قرار دادیم، شرط و مشروط قرار دادیم؛ نعمتها از جمله «وَ اتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتی» [بیحساب نیست.] ای قوم مسلمان! من نعمت خودم را برای شما اتمام کردم به حد تمام، نعمت خودم را به شما ارزانی داشتم، این نعمت آیا در میان شما پایدار است یا ناپایدار؟ یکی از نعمتها اسلام است (وَ اتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتی) آیا این نعمت پایدار است یا ناپایدار؟ آیا آسیبپذیر است یا آسیبناپذیر؟ قرآن جواب میدهد: الْیوْمَ یئِسَ الَّذینَ کفَروا مِنْ دینِکمْ از ناحیه خارج و بیرون، از ناحیه دشمنی که به صورت دشمن و کافر است دیگر اسلام آسیبی نمیپذیرد، از آنها بیم و نگرانی نیست. از چه نگرانی هست؟ از ناحیه من. یعنی چه از ناحیه من؟ از

[2]. حدید/ 22.

[3]. آل عمران/ 26.

[4]. رعد/ 11.