کار برده باشد مگر یکی دوجا. یک جا درباره کسانی است که تعقل نمیکنند:وَ یجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَی الَّذینَ لایعْقِلونَ [1].

یک نکته دیگر هم خیلی جالب است. شما در میان هو کردنها یعنی در میان تقبیح کردن دیگران، انواع تقبیحها را میبینید. یکی به دیگری میگویدای بی حمیت! دیگری میگوید: ای بیدین! یک جمله روشنفکرانه اخیراً در زمان ما پیدا شده است؛ روشنفکرها وقتی میخواهند دیگران را تحقیر کنند میگویند برو مرتجع، برو کهنه فکر، برو مقلّد؛ روشنفکر باش. اولین کتابی در دنیا که وقتی خواسته دیگری را تحقیر کند او را به ارتجاع نسبت داده، قرآن است. قرآن وقتی کافر را تحقیر میکند میگوید برو بیشعور، برو پیرو آباء و اجداد، برو غیرقادر به تجزیه و تحلیل:افَلا یعْقِلونَ-افَلا تَتَفَکرونَ عقلت کجاست؟ تو که اهل انّا وَجَدْنا ابائَنا عَلی امَّةٍ [2]3. احترام به عمل و سخت کوشی

موضوع سوم احترام به عمل، احترام به کار و کوشش، آنهم سخت کوشی و جهاد به تعبیر قرآن. در وقتی که هرگونه توجه به زندگی را مُناسی عبادت و خداپرستی میدانستند پیغمبر اسلام فرمود:الْکادُّ عَلی عِیالِهِ کالْمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللَّهِ [3] آن کسی که در راه اداره عائله خودش زحمت میکشد مثل کسی است که در راه خدا شمشیر میزند. پیغمبر اسلام با هر نوع گداصفتی، کلّاشی، کلّ بر مردم بودن سخت مبارزه کرده است. این جمله از متواترات

[1] یونس/ 100

[2] زخرف/ 22

[3] وسائل، ج 12/ ص 43