بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صدسالۀ اخیر، ص:65

ماهیت نهضت

وقایع و حوادث اجتماعی و تاریخی همانند پدیدههای طبیعی احیاناً از نظر ماهیت با یکدیگر اختلاف دارند. همه نهضتهای تاریخی را نمیتوان از نظر ماهیت یکسان دانست. هرگز ماهیت انقلاب اسلامی صدر اسلام با ماهیت انقلاب کبیر فرانسه و یا انقلاب اکتبر روسیه یکی نیست.

تشخیص ماهیت یک نهضت از راههای مختلف ممکن است صورت گیرد: از راه افراد و گروههایی که بار نهضت را به دوش میکشند، از راه علل و ریشههایی که زمینه نهضت را فراهم کردهاست، از راه هدفهایی که آن نهضت تعقیب میکند، از راه شعارهایی که به آن نهضت قدرت و حیات و حرکت میبخشد ...

نهضت کنونی ایران به صنف و طبقه خاصی از مردم ایران اختصاص ندارد؛ نه کارگری است، نه کشاورزی، نه دانشجویی، نه فرهنگی و نه بورژوازی. در این نهضت، غنی و فقیر، مرد و زن، شهری و روستایی، طلبه و دانشجو، پیلهور و صنعتگر، کاسب و کشاورز، روحانی و آموزگار، باسواد و بیسواد یکسان شرکت دارند. یک اعلامیه که از طرف مراجع بزرگ عالیقدری که نهضت را رهبری میکنند صادر میشود در سراسر کشور و در میان عموم طبقات طنین یکسان میافکند، طنینش در