بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صدسالۀ اخیر، ص: 51

اقبال

در خارج از جهان عرب، برخی مصلحان که بتوان آنها را «قهرمان» نامید کم و بیش ظهور کردند. اقبال لاهوری را قطعاً یک قهرمان اصلاح در جهان اسلام باید به شمار آورد که اندیشههای اصلاحیاش از مرز کشور خودش هم گذشت. اقبال مزایایی دارد و نواقصی.

از جمله مزایای اقبال این است که فرهنگ غرب را میشناخته است و با اندیشههای فلسفی و اجتماعی غرب آشنایی عمیق داشته تا آنجا که در خود غرب به عنوان مفکر و یک فیلسوف به شمار آمده است.

دیگر اینکه با همه آشنایی و شناسایی فرهنگ غرب، غرب را فاقد یک ایدئولوژی جامع انسانی میدانسته است، برعکس معتقد بوده است که مسلمانان تنها مردمی هستند که از چنین ایدئولوژی برخوردار و بهرهمندند. لهذا اقبال در عین دعوت به فراگیری علوم و فنون غربی، از هرگونه غربگرایی و شیفتگی نسبت به «ایسم» های غربی، مسلمانان را برحذر میداشت. اقبال میگوید:

مثالیگری اروپا هرگز به صورت عامل زندهای در حیات آن درنیامده، و نتیجه آن پیدایش «من» سرگردانی است که در