بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صدسالۀ اخیر، ص: 34

سید جمال در زمانی میخواست از راه «عروةالوثقی» (مجلهای که به زبان عربی در پاریس منتشر میکرد) بر دامنه این مبارزه (مبارزه با ترس و نومیدی) بیفزاید که استعمار انگلیس در آسیا به کامیابیهای بزرگی دست یافته بود و بر اثر شکست ایران در جنگ هرات (1273 هجری و 1856 میلادی) و نافرجامی شورش هند (1274 ه. و 1857 م) و اشغال مصر (1300 ه. و 1882 م) در نظر توده مسلمان همچون قدرتی شکستناپذیر مینمود. سید میدانست که مسلمانان تا زمانی که خویشتن را از عقده

بیچارگی در برابر استعمار انگلیس نرهانند، از ایشان نمیتوان چشم داشت که بر ضد استعمار بیگانه و امیران ستمکار و ظلم شعار (استبداد داخلی) به پیکار برخیزند. از این رو در سراسر زندگی خویش میکوشد تا مسلمانان را در مبارزه با انگلستان قویدل کند و نشان دهد که اگر مسلمانان براستی یگانه و بسیج شوند (اتحاد اسلام) میتوانند انگلستان را از گسترشخواهی و زورگویی بازدارند. نمونهای از این اعتقاد سید، مقالهای به عنوان «اسطوره» در عروةالوثقی است که خلاصهاش این است:

بیرون شهر استخر پرستشگاهی بود که مسافران به هنگام شب از ترس تاریکی به درون آن پناه میبردند، ولی هرکس که درون آن میرفت به طرزی مرموز درمیگذشت. کمکم همه مسافران از این پرستشگاه ترسیدند و هیچ کس پروای آن را نداشت که شب را در آنجا بگذراند، تا سرانجام مردی که از زندگی بیزار و خسته شده بود ولی ارادهای نیرومند داشت به درون پرستشگاه رفت. صداهای سهمگین و هراسانگیز از هر