بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صدسالۀ اخیر، ص:12

قیام من قیام فردی جاهطلب یا کامجو یا آشوبگر و یا ستمگر نیست، در جستجوی اصلاح کار امت جدّم بپا خاستهام، اراده دارم امر به معروف و نهی از منکر کنم و به سیرت جدّ و پدرم رفتار نمایم.

جنبشهای اصلاحی در تاریخ اسلام

گذشته از سیره و روش ائمه معصومین که سراسرْ تعلیم و ارشاد و جنبشهای اصلاحی است، در تاریخ اسلام حرکتها و جنبشهای اصلاحی فراوان میتوان یافت که از هیچ تاریخ دیگر کمتر نیست. ولی نظر به اینکه بررسی کافی درباره این جنبشها به عمل نیامده، انسان ابتدائاً میپندارد تاریخ اسلام از نظر جنبشهای اصلاحطلبانه، تاریخی راکد و صامت است.

لااقل هزار سال است که این اندیشه در میان مسلمانان (ابتدا در اهل تسنن و بعد در شیعه) راه یافته که در اول هر قرن، یک «مجدّد» و احیاءکننده دین ظهور خواهد کرد. اهل تسنن حدیثی به این مضمون به روایت ابوهریره نقل میکنند:

انَّ اللَّهَ یبْعَثُ لِهذِهِ الْامَّةِ عَلی رَأْسِ کلِّ مِائَةٍ مَنْ یجَدِّدُ لَها دینَها.

خداوند در سر هر صد سال مردی برای امت برمیانگیزد که دین او را نوسازی کند و سامان دهد.

هرچند این حدیث از نظر سند، اساسی ندارد و از نظر تاریخی هم تأیید نمیشود و ما در جای دیگر به نقد این حدیث و این تفکر