بخش احتجاجات در کتب حدیث

بخشی از کتابهای حدیثی ما احتجاجات است. مثلا بحار الانوار یک جلد در احتجاجات دارد. ما یک کتاب داریم در احتجاج: احتجاج طبرسی. باید این احتجاجات را خواند. اینها مباحثاتی است که علمای ادیان دیگر و به طور کلی دانشمندان دیگر- که بعضی از آنها دهری و مادیمسلک، بعضی یهودی، بعضی مسیحی، بعضی زردشتی، بعضی صابئی و حتی بعضی بتپرست بودند- با ائمه علیهم السلام داشتهاند. اینها میآمدند نزد ائمه سؤال میکردند، جواب میشنیدند و میرفتند.

کسی نمیگفت تو چه حقی داری در دولت مقتدر اسلامی چنین حرفهایی بزنی.

مخصوصا مباحثات و احتجاجات حضرت رضا علیه السلام که در متن کتب تاریخ و حدیث مضبوط است عجیب است. دولت هارون و دولت مأمون از مقتدرترین دولتهایی است که جهان به خود دیده است. اینها اگر میخواستند جلو آزادی عقیده را بگیرند، به حد اعلا میتوانستند و کسی جرئت مخالفت نداشت. هارون اجازه میداد متکلمین بیایند. در آن زمان هنوز فرقههای متکلمین توسعه زیاد پیدا نکرده بود. فرقههای مختلف متکلمین اسلامی میآمدند، شروع میکردند به مباحثه کردن؛ آنها که عقاید اعتزالی داشتند، آنها که عقاید اشعری داشتند و حتی آنها که شیعه بودند. با این که اینها دشمن درجه اول شیعه بودند، معذلک به متکلمین شیعی کم و بیش اجازه میدادند که بیایند در این مجالس بحثهای خودشان را مطرح کنند.

مأمون که داستانی است! با این که او از نظر سیاسی آدم سنیمسلک و متعصبی بود (یعنی پایه سیاستش بر احترام شیخین و بر تسنن بود و میدانیم که در مسائل سیاسی چقدر شیعه را اذیت میکرد و همین کافی است که امام رضا علیه السلام را شهید کرد) ولی همین آدم تا آنجا که به سیاستش برخورد نداشت، در مسائل مذهبی آزادی میداد. خودش مباحثاتی دارد به نفع تشیع و علیه تسنن که یک قاضی ترک چند سال پیش کتابی به نام تشریح و محاکمه در تاریخ آلمحمد نوشت و به فارسی ترجمه شده؛ من وقتی آن کتاب را خواندم دیدم یکی از بهترین احتجاجات و مباحثاتی که به نفع شیعه شده و در آن بر امامت امیرالمؤمنین استدلال شده استهمین مباحثهای است که مأمون با علمای اهل تسنن کرده است. مأمون هر عیبی داشت ولی مرد دانشدوست و دانشطلب عجیبی بود.