آیندۀ انقلاب اسلامی ایران، ص : 1 76

مملوکیت نسبت به انسان [1].

حافظ میگوید:

اصلاح همزمان درون و بیرون، راه کسب معنویت

انسان را باید آزاد کرد و این کار باید با آزادی از درون آغاز گردد. در عین حال در روابط بیرونی هم نباید این گونه نظر داد که این روابط به هر شکل و صورتی که باشند در درون اثر نمیبخشند [2]. اگر بنا شود تعلق اشیاء به انسان هیچ نظام و قانونی نداشته باشد و عدالت در آن رعایت نگردد، رابطه درونی هم بیتردید بههم میخورد. اینجا این آیه قرآن که پیامبر اسلام در بسیاری از نامههایش خطاب به سران کشورهایی که آنها را به اسلام دعوت میکرد مینوشت، شایسته توجه و دقت است:

قُلْ یا أهْلَ الْکتابِ تَعالَوْا الی کلِمَةٍ سَواءٍ بَینَنا وَ بَینَکمْ ألّا نَعْبُدَ الَّا اللَّهَ وَ لانُشْرِک بِهِ شَیئاً وَ لا یتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أرْباباً مِنْ دونِ اللَّهِ [3].ای اهل کتاب! بیایید از آن کلمه حق که میان ما و شما یکسان است پیروی کنیم، که جز خدای یکتا را نپرستیم و چیزی را با او شریک قرار ندهیم و برخی را به جای خدا به ربوبیت تعظیم نکنیم.

معمولا دعوت به این صورت است که کسی دیگری را به سمت آنچه که خود دارد میخواند، مثل این که از دو ملت عرب و فارس، یک وقت ملت عرب دعوت

[1]. یابْنَ آدَمَ خَلَقْتُ الْاشْیاءَ لِأجْلِک وَ خَلَقْتُک لِأجْلی. اشیاء برای انسان است و انسان برای خدا.

[2]. البته ممکن است برای افراد بسیار نادری، بیرون به هر وضعی که باشد در درون آنها اثری به جانگذارد، اما این قاعده کلیت ندارد.

[3]. آل عمران/ 64.