اسْتَفْتِ قَلْبَک وَ انْ افْتاک الْمُفتونَ.

نظر واقعبینانه را از قلبت بپرس اگرچه صاحبنظران به خلافش نظر بدهند.

مولوی این حدیث را به شعر درآورده:

و یا در شعر دیگری:

پیامبر بر این نکته انگشت میگذارد که اگر انسان جوینده حقیقت باشد و برای کشف حقیقت خود را بیطرف و خالص بکند، در این صورت قلب او هرگز به او خیانت نخواهد کرد و او را در مسیر صحیح هدایت خواهد کرد. اساساً انسان تا زمانی که جوینده راستین حق و حقیقت است و در جاده حق گام برمیدارد هرچه که به او برسد حق و حقیقت است. و البته این نکته ظریفی است که اغلب باعث اشتباه میشود. آنجا که انسان به گمراهی کشیده میشود دلیلش این است که از ابتدا جهتگیری خاصی داشته و جویای حقیقت خالص نبوده است. پیامبر در جواب کسی که سؤال کرده بود «برّ» چیست، جواب داد: اگر تو واقعاً به دنبال برّ هستی، آنگاه که قلبت به چیزی آرام میگیرد و وجدانت آسوده میشود بدان که این برّ است، ولی آنگاه که به چیزی راغب هستی اما دلت آرام و قرار نمیگیرد مطمئن باش که آن اثم است.

و در جای دیگر از پیامبر درباره معنای ایمان میپرسند. پیامبر میفرماید: آن که هرگاه کار زشتی انجام میدهد دچار ناراحتی و پشیمانی میشود و هرگاه کار شایستهای انجام میدهد خوشحال و شاد میگردد، او