وَ تعاوَنوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی وَ لاتَعاوَنوا عَلَی الْاثْمِ وَ الْعُدْوانِ [1]

. با یکدیگر همکاری و تعاون و فعالیت مشترک داشته باشید در زمینه نیکیها و پاکیها؛ یعنی اولًا دنبال کار خیر و نیک باشید و گرد پلیدی و زشتی نگردید و ثانیاً کار نیکو را دستهجمعی و گروهی انجام دهید نه به صورت انفرادی و تنها.

در مورد دل دو سه نکته هم از زبان پیامبر و ائمه برایتان نقل میکنم تا حسن ختامی برای این مطلب باشد. در کتب سیره نوشتهاند: روزی مردی به خدمت رسول اکرم صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد سؤالی دارم. پیامبر فرمودند: آیا میخواهی پاسخت را بشنوی؟ عرض کرد بفرمایید. پیامبر فرمود: آمدهای از من معنای برّ و نیکی، و اثم و زشتی را سؤال کنی؟ جواب داد آری سؤال من همین است. پیامبر سه انگشت خود را جمع کرد و آرام بر سینه مرد زد و فرمود: این فتوا را از قلبت بپرس، و بعد اضافه کرد: این دل انسان طوری ساخته شده است که پیوندی دارد با نیکیها؛ با نیکیها آرام میگیرد ولی بدیها و زشتیها آن را مضطرب و ناراحت میکند. درست همانگونه که بدن انسان اگر چیزی که با آن تجانس ندارد واردش شود نظم آن را بهم میزند و کار ارگانهای مختلف آن را مختل میسازد، روح انسان نیز به واسطه اعمال ناشایست دچار اختلال و ناراحتی میشود. آنچه که در میان ما «عذاب وجدان» نامیده میشود ناشی از همین عدم تجانس روح است با زشتکاری و تباهی.

[1]. مائده/ 2.