سعادت و لذت انسان

مسئله دیگر درباره انسان، مسئله سعادت و لذت انسان است. این را هم بهطور اجمال و اشاره برگزار میکنم:.

انسان دنبال لذت میرود. طبعاً لذتها را از کجا باید جستجو کند؟ آیا لذت را از بیرون باید جستجو کند یا از درون، و یا هم از بیرون و هم از درون، و به چه نسبتی؟

بسیاری از اشخاص که کانون لذت را در بیرون از وجود خودشان جستجو میکنند و دائماً دنبال این هستند که به خیال خودشان از زندگی کام بگیرند، همانها هستند که خودشان را به عنوان یک انسان نمیشناسند؛ یعنی خود را به عنوان کانون اصلی لذت و بهجت- که از درون خود انسان برمیخیزد- نمیشناسند. کیف را از کجامی خواهد جستجو کند؟ از جام می، از کاباره.

چه خوب میگوید ملّای رومی در داستان آن مردی که میخوارهای را امر به معروف و نهی از منکر میکرد؛ خطاب به آن مرد میخواره گفت:

تا آنجا که میگوید: «جوهر است انسان و چرخ او را عَرَض» و اشعار دیگری از این قبیل دارد.

البته اینکه انسان اشیاء خارج را بکلی رها کند و مکتب افراطی هندی را پیش بگیرد و بگوید اساساً تمام لذتها را از درون باید جستجو کرد، درست نیست. شاید در بعضی اشعار مولوی این اغراق و مبالغه باشد، مثل آنجا که میگوید:

مقصودش رها کردن اشیاء خارج نیست. مقصودش این است که انسان اگر لذت میخواهد، نباید بپندارد که تمام لذتها را در مادیات بیرون از وجود خودش