تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - مکتبة مدرسة الفقاهة

اسم الکتاب : تفسیر و مفسران المؤلف : معرفت، محمدهادی الجزء : 1 صفحة : 285

بر سر مبانی نظری یا تباین و دوگانگی‌ای در جهت گیری یا تضاد و تقابلی در استناد وجود نداشت. تنها وحدت نظر و جهت گیری و هدف واحدی وجود داشت که همه صحابه را گرد هم می‌آورد. در آن دوران انگیزه‌ای برای بروز اختلاف و تضارب آراء وجود نداشت، به ویژه اینکه پیامبر صلّی اللّه علیه و آله به آنان آموخته بود که چگونه راه هدایت و راستی را بپیمایند. [1] علاوه بر اینکه تفسیر در آن دوره- از نظر شکل و ترکیب- از چهار چوب نقل حدیث فراتر نرفته بود، بلکه بخشی از حدیث و شاخه‌ای از آن به شمار می‌رفت و گردآورندگان احادیث، در کنار احکام، احادیث تفسیری را نیز گرد می‌آوردند.
3. پیراستگی آن از تفسیر به رأی؛ یعنی از استبداد به رأی به دور بود. چون این کار تعصبی کور و خدعه گونه است؛ لذا چهره‌های برجسته صحابه از آن بر کنار بودند.
در گذشته درباره تفسیر به رأی- که از نظر شرع نکوهیده و از نظر عقل ناپسند است- سخن گفتیم.
4. پاک بودن آن از اساطیر و افسانه‌ها؛ که از جمله آن اسرائیلیات (داستان‌های بنی اسرائیلی) است. این افسانه‌ها در مجامع اسلامی اصیل جایی و راه نفوذی نداشت. چه اینکه آن زمان، عصر مقابله با نیرنگ‌های اسرائیلی بود؛ گرچه این روحیه دشمن ستیزی، پس از مدتی دگرگون شد و حیله‌های سیاسی نقش مهمی در ترویج افسانه‌های خرافی بنی اسرائیل بازی کرد.
5. قاطعیت و خالی بودن از شک و تردید و برنتافتن تردیدها؛ چون در آن دوران، مستند تفاسیر واضح و صریح بود و ابزار روشن کننده مراد آیه، فراوان بود و دلایلی که برای تفسیر آیه اقامه می‌شد به خوبی آشکار می‌نمود. چه اینکه ساده و خالی از پیچیدگی‌هایی بود که در سده‌های بعد دامن‌گیر همه گردید، به ویژه اینکه برهان‌های علمی و فلسفی‌ای که مفسران متأخر در تفسیر معانی قرآن بدان استناد جسته‌اند، در آن زمان ناشناخته و یا اساسا مشروع و قابل استناد نبود. استناد مفسران عصر اول در کنار نصوص شرعی- که درباره ابعاد مختلف دین و قرآن صادر

[1] این سخن درباره صحابه‌ای است که هم دل و هم زبان، هوشیارانه از دستورات پیامبر اسلام پیروی می‌کردند؛ هر چند عدّه آنان اندک بود. «وَ قَلِیلٌ مِنْ عِبادِیَ الشَّکُورُ». سبأ 34: 13.

اسم الکتاب : تفسیر و مفسران المؤلف : معرفت، محمدهادی الجزء : 1 صفحة : 285

صيغة PDF

شهادة

الفهرست